Gdy zdolność generatywnej sztucznej inteligencji do tworzenia strategii zostaje poddana próbie, okazuje się, na czym polegają jej mocne strony – i w jakich obszarach ludzie wciąż mają przewagę.
Geoffrey Hinton, pionier głębokiego uczenia, odchodząc niedawno z Google’a, dał jasno do zrozumienia, że obawia się zagrożeń związanych ze sztuczną inteligencją. Nie tylko on. Po uruchomieniu ChatuGPT- 4 tysiące ekspertów od sztucznej inteligencji podpisało list wzywający do wstrzymania rozwoju potężnych systemów sztucznej inteligencji.
Z drugiej strony podekscytowanie możliwościami wynikającymi z dużych modeli językowych (large language models, LLM) i szybkości ich wdrażania są bezprecedensowe. Microsoft szybko zintegrował nową technologię ze swoją wyszukiwarką Bing, a założyciel firmy, Bill Gates, stwierdził, że ChatGPT „zmieni nasz świat”, niekoniecznie narażając miejsca pracy.
Podczas gdy spekulacje na temat przyszłości sztucznej inteligencji są nieuniknione, bardziej praktyczną kwestią jest to, jak możemy z niej korzystać już teraz. Rozmowy na ten temat odbywają się w salach lekcyjnych, newsroomach i miejscach pracy na całym świecie.
Jako stratedzy biznesowi chcieliśmy przekonać się, co generatywna sztuczna inteligencja może wnieść do naszej pracy – jaką wartość dodać. Zbadaliśmy tę kwestię, przeprowadzając serię eksperymentów dotyczących różnych aspektów procesu tworzenia strategii. W każdym z nich zadawaliśmy ChatowiGPT pytanie dotyczące strategii, po czym następowała długa wymiana zdań, by dopracować początkowe odpowiedzi. Celem było zrozumienie, w jaki sposób narzędzie może wspierać kreowanie idei, eksperymentowanie, ewaluację i budowanie historii – i na jakim polu zawodzi.
Z tych eksperymentów wyłoniły się trzy wnioski.
1. Oczekuj interesujących informacji, a nie nieomylnych rekomendacji. W jednym z naszych eksperymentów poprosiliśmy ChatGPT o zasugerowanie kilku przełomowych pomysłów biznesowych dla dużego europejskiego dostawcy usług transportowych. Chatbot zaproponował spersonalizowaną aplikację do planowania, usługę współdzielenia przejazdów, transport hyperloop i usługę dostawy inteligentnego bagażu. Okazało się, że pierwsze trzy propozycje pasowały do pomysłów z niedawnych warsztatów z dostawcą usług transportowych w innym kraju europejskim. Narzędzie było również w stanie dostarczyć modele biznesowe i szacunki kosztów dla tych pomysłów biznesowych. Z jednej strony jest to imponujące.
Z drugiej zaś dowodzi tego, że jest mało prawdopodobne, aby narzędzie wpadło na pomysły, których ludzie nie są w stanie wymyślić, chociaż uzyskuje wyniki szybciej i przy mniejszym wysiłku. Potwierdziło to kilka innych eksperymentów.
ChatGPT zachowuje się jak mądry i przekonujący przyjaciel, który jest skłonny do nadmiernej pewności siebie.
W innym eksperymencie stało się również oczywiste, że ludzie są lepsi w przekuwaniu pomysłów na działania. Na przykład, gdy poprosiliśmy ChatGPT o wymyślenie pomysłu na nową usługę streamingową, lista sugestii obejmowała usługę bazującą na edukacji. Kiedy zapytaliśmy, co byłoby potrzebne, aby zrealizować taki pomysł, zaproponowano partnerstwo z uniwersytetem lub uznaną firmą konsultingową. Chociaż miało to sens, sugestie ChatuGPT dotyczące sposobu pozyskania takich partnerów nie były wystarczająco konkretne i realistyczne. Obecna wersja narzędzia, która jest trenowana na danych zaczerpniętych z domeny publicznej, nie była w stanie uchwycić niuansów różnych rzeczywistości korporacyjnych.
Mimo to duże modele językowe mogą być pomocne w procesie strategicznym z kilku kluczowych powodów:
Są szybkie i łatwe w użyciu. Można uniknąć wysiłku logistycznego wymaganego do tego, by zebrać odpowiednie osoby w tym samym czasie.
Można złagodzić tendencję do konwencjonalnego myślenia, zadając odpowiednie pytania uzupełniające. Na przykład, gdy poprosiliśmy o innowacyjną koncepcję biznesową dla piekarni, ChatGPT początkowo zasugerował ofertę złożoną tylko z wytrawnych produktów. Następnie poprosiliśmy o bardziej kreatywne propozycje i otrzymaliśmy pomysł na piekarnię o tematyce kosmicznej, ze zrobotyzowanymi sprzedawcami i piekarzami, posiłkami w zerowej grawitacji i drukarkami żywności 3D, co jednak było zbyt kosztowne do zrealizowania. Przy trzeciej próbie pomysły stały się bardziej interesujące – zakładały na przykład otwarcie piekarni wykorzystującej sztuczną inteligencję do analizy danych o preferencjach klientów i trendach żywieniowych w celu tworzenia i projektowania unikalnych kombinacji smakowych wypieków. W tym momencie mogliśmy wysondować, jakie kroki należy podjąć, aby rozpocząć realizację tego pomysłu.
Potrafią wygenerować wiele pomysłów. Najbardziej interesujące z nich były jednak wymieszane z nieprawdopodobnymi, niepraktycznymi i niesprawdzonymi. Tylko dzięki wnikliwemu i rozsądnemu przesianiu ich można wybrać te, które faktycznie nadają się do realizacji.
2. Doświadczeni stratedzy odniosą największe korzyści z ChatuGPT. ChatGPT zachowuje się jak mądry i przekonujący przyjaciel, który jest skłonny do nadmiernej pewności siebie. Czasem wręcz twierdzi, że fikcje są faktami. Dzieje się tak dlatego, że w początkowym zestawie szkoleniowym były błędy lub w wyniku jakiegoś procesu, który eksperci dopiero wyjaśniają.
ChatGPT i inne podobne do niego narzędzia są bardziej przydatne na poszczególnych etapach tworzenia strategii.
Chociaż bezkrytyczne poleganie na radach takiego omylnego przyjaciela byłoby bardzo nierozsądne, jego sugestie mogą być bardzo przydatne, pod warunkiem że w pełni wykorzystamy nasze zdolności osądu. Moglibyśmy skorzystać z rozległej wiedzy tego przyjaciela do scharakteryzowania konkurencyjnych środowisk. Możemy generować pomysły, na których da się budować strategię. Możemy tworzyć symulacje działania strategii w różnych scenariuszach oraz określać ryzyko i symulować nieprzewidziane sytuacje.
Żeby jednak wyciągnąć właściwe wnioski i uniknąć wprowadzenia w błąd, musimy: korzystać z umiejętności zadawania właściwych pytań w odpowiedniej kolejności, oceniać spójność zaleceń ChatuGPT ze swoją wiedzą i doświadczeniem, sprawdzać dokładności twierdzeń i założeń oraz szacować ich wykonalność oraz zgodność ze strategią. Innymi słowy, możemy odnieść korzyści, stosując te same umiejętności wartościowania, które doświadczeni stratedzy muszą regularnie wykorzystywać, ale nowicjuszom prawdopodobnie ich brakuje.
Główną zaletą ChatuGPT w pracy strategicznej jest jego zdolność do dobrego pisania, uzupełniająca słabe punkty wielu strategów. Stratedzy często nie doceniają znaczenia sposobu komunikowania pomysłów, błędnie zakładając, że to, co proponują, jest najważniejsze. To, że tylko 28% menedżerów jest w stanie poprawnie wymienić trzy strategiczne priorytety swojej organizacji, wskazuje na błędne postrzeganie tego, co jest potrzebne do wywierania wpływu w praktyce. Ale ChatGPT zdecydowanie ma wiele do zaoferowania menedżerom, dla których tworzenie angażujących opowieści jest zarówno czasochłonne, jak i trudne. Jeśli dostarczysz lub udoskonalisz propozycję, narzędzie może dodać stylu twojej wypowiedzi.
3. Stratedzy używają różnych danych i wykorzystują je w różny sposób. ChatGPT przetwarza miliardy danych, by skonstruować dane wyjściowe. Może to stwarzać fałszywe wrażenie, że przekracza to możliwości poznawcze człowieka. Łatwo przeoczyć ograniczenia wynikające z braku przejrzystości charakteru tego zestawu danych i jego luk. Tymczasem stratedzy polegają w dużej mierze na niejawnych informacjach, ponieważ skuteczne strategie muszą odzwierciedlać pozycję i możliwości każdej firmy. Wiemy na pewno, że obecne narzędzia nie mają dostępu do takiej wewnętrznej wiedzy. Nic więc dziwnego, że odpowiedzi ChatuGPT są zbyt ogólne – zgodne z podręcznikiem, ale pozbawione charakteru.Stratedzy używają różnych danych i wykorzystują je w różny sposób. ChatGPT przetwarza miliardy danych, by skonstruować dane wyjściowe. Może to stwarzać fałszywe wrażenie, że przekracza to możliwości poznawcze człowieka. Łatwo przeoczyć ograniczenia wynikające z braku przejrzystości charakteru tego zestawu danych i jego luk. Tymczasem stratedzy polegają w dużej mierze na niejawnych informacjach, ponieważ skuteczne strategie muszą odzwierciedlać pozycję i możliwości każdej firmy. Wiemy na pewno, że obecne narzędzia nie mają dostępu do takiej wewnętrznej wiedzy. Nic więc dziwnego, że odpowiedzi ChatuGPT są zbyt ogólne – zgodne z podręcznikiem, ale pozbawione charakteru.
Co najważniejsze, skuteczna strategia często opiera się nie na tym, co jest przeważnie skuteczne, ale raczej na anomaliach. Ma to na celu stworzenie nowych i unikalnych rozwiązań. Jak wyjaśniają Giovanni Gavetti z Tuck School of Business i Jan Rivkin z Harvard Business School, stratedzy często opierają się na analogiach. Oznacza to, że są w stanie podejmować decyzje na podstawie bardzo niewielkiej ilości danych, które odnoszą się do konkretnej sytuacji. ChatGPT nie ma zdolności do wnioskowania, opierając się na myśleniu analogicznym.
Nawet gdyby duże modele językowe były w stanie potwierdzić wszystkie fakty, w przeciwieństwie do korelacji językowych w ograniczonym zestawie danych, nadal napotykałyby ograniczenia. Doświadczeni stratedzy wiedzą, że do „faktów” należy podchodzić sceptycznie. To, co jest prawdą przez większość czasu, w konkretnym przypadku może okazać się fałszem. Prawda z przeszłości w przyszłości może stać się fałszem. Żadna prawda nie jest niepodważalna i wieczna. A nawet jeśli dane stwierdzenie jest prawdziwe w jednym kontekście, istnieją alternatywne sposoby ujęcia problemów i inne rozwiązania.
Stratedzy wiedzą, że sposób podejścia do faktów to krok, który jest często najsubtelniejszym i najważniejszym etapem tworzenia strategii. Dobra strategia to zarazem użyteczna fikcja i sprawdzone fakty. Dążąc do ukształtowania okoliczności, by osiągnąć nowy cel, strategie tworzą nowe fakty. W tym sensie stratedzy zajmują się rozróżnianiem użytecznych fikcji od tych wprowadzających w błąd lub niewykonalnych – ponownie: jest to umiejętność, którą mogą posiadać tylko doświadczeni stratedzy.
Interesujące jest to, czy ten wzorzec użyteczności i ograniczeń pozostanie aktualny wraz z postępem technologii. Aby to ocenić, przeprowadziliśmy te same eksperymenty z ChatemGPT‑3 i ChatemGPT‑4. Treść odpowiedzi była dość podobna. Do pewnego stopnia ograniczenia były nawet lepiej widoczne w bardziej zaawansowanej wersji narzędzia, której odpowiedzi były średnio dwa razy dłuższe. Nowsza wersja wydawała się nieco ostrożniejsza, jak starszy przyjaciel, który został wcześniej przyłapany na zbytniej pewności siebie i próbuje złagodzić swoje opinie. Przejawia się to w upodobaniu do tworzenia list „za i przeciw” oraz mniej wyraźnym osądzie – cechach, których szukamy u stratega.
PODSUMOWUJĄC, ChatGPT i inne podobne do niego narzędzia są bardziej przydatne na poszczególnych etapach tworzenia strategii (takich jak generowanie pomysłów i opowiadanie historii) oraz dla doświadczonych strategów, ale nie mogą na nich polegać początkujący. Takie narzędzia nie zastąpią zatem umiejętności strategicznego myślenia. I tak jak piloci samolotów nie mogą nadmiernie polegać na autopilocie, również początkujący stratedzy muszą rozwijać swoje kompetentne do oceniania i wybierania najwłaściwszych rozwiązań.
