Posiadaj mniej, żyj więcej. To główne założenie ekonomii współdzielenia: ekosystemu, w którym ludzie wynajmują, pożyczają lub handlują, zamiast posiadać. Odchodzi się od tradycyjnego modelu konsumpcji opartego na własności i na nowo definiuje sposób, w jaki żyjemy i jak przewodzimy. Nowa gospodarka zdecentralizowała formy zarządzania i stworzyła przywództwo oparte na współpracy.
Choć ekonomia współdzielenia zyskała na popularności dopiero w ciągu ostatnich kilku lat, to nie jest tylko chwytliwym hasłem, ale koncepcją, która zrewolucjonizowała nasze życie na wiele sposobów, począwszy od transportu po domy wakacyjne, a także modele biznesowe. Zmieniła również model przywództwa z tradycyjnych hierarchicznych struktur na innowacyjne sieci współpracy. Stworzyła ekosystemy, w których to pomysły, a nie ludzie są źródłem wartości i położyła nacisk na dostęp, a nie na własność: korzystaj z tego, czego potrzebujesz wtedy, kiedy jest ci to potrzebne, a następnie przejdź do kolejnego zadania.
Jak donosi TechCrunch „Uber i Airbnb są dziećmi z plakatu ekonomii współdzielenia”, ale nie tylko oni wykorzystują ten przełomowy model. Lyft i Zipcar tworzą platformy, dzięki którym można uzyskać dostęp do pojazdów bez konieczności ich posiadania. W tym tygodniu „The New York Times” doniósł, że „ekonomia współdzielenia dotarła również do branży nieruchomości. Właściciele mieszkań odkryli nowy sposób na przyciągnięcie najemców”. Igloocompany, który jest dostawcą zdalnie sterowanych inteligentnych zamków i skrytek używanych przez Airbnb, Skipperi i Turo, oferuje dostęp do wynajmowanych nieruchomości bez konieczności posiadania kluczy. To duże ułatwienie dla użytkowników, którzy w łatwy i bezpieczny sposób mogą udostępniać swoje nieruchomości na wynajem krótkoterminowy. Hourly Spaces i Peerspace także wykorzystali ten trend, tworząc platformę, która umożliwia wynajmowanie przestrzeni w budynkach na godziny lub dni, co według „The New York Times” „daje możliwość zamiany pokoi na miejsce firmowych spotkań za cenę, którą gość jest skłonny zapłacić”.
W miarę ewaluowania ekonomii współdzielenia będzie ona przekształcać tradycyjne systemy ekonomiczne w wielu gałęziach gospodarki. Stworzy również wiele możliwości w ekonomii na żądanie oraz zwiększy dostęp do towarów i usług, które w innym przypadku są poza zasięgiem. Dyrektor generalny Igloocompany, Anthony Chow, podzielił się swoimi poglądami na temat tego wyłaniającego się trendu gospodarczego: „Nasz wzrost jest zbieżny z ekspansją gospodarki współdzielenia. Zaobserwowaliśmy, że złożona roczna stopa wzrostu (CAGR) wydawania kluczy cyfrowych z naszej platformy zarządzania dostępem wzrosła z 46% w ciągu kilku lat poprzedzających rok 2020 do 57% w ciągu ostatnich trzech lat. Potwierdza to fakt, że coraz bardziej integralne stają się rozwiązania cyfrowe w gospodarce współdzielenia. Zaufanie i łatwość dostępu są podstawą tego modelu gospodarczego”.
Kontynuując tę myśl, widzimy, że Uber przekształcił sektor transportu, mobilizując prywatnych właścicieli pojazdów do oferowania przejazdów osobom dojeżdżającym do pracy. Airbnb zrobił to samo dla branży hotelarskiej, umożliwiając właścicielom wynajmowanie swoich domów lub pokoi dla turystów. Co więcej, inne firmy, takie jak TaskRabbit i Upwork, przemodelowały rynek pracy, ułatwiając wykonywanie wolnych zawodów i dając możliwości pracy zdalnej. Rynek peer‑to‑peer promuje efektywność ekonomiczną, zrównoważony rozwój i nowy sposób pracy oraz konsumpcji.
Niemniej jednak, według Roberto Vassolo, profesora argentyńskiej IAE Business School, optymalne wykorzystanie kapitału w modelach gospodarki współdzielenia generuje pozytywne efekty środowiskowe. W jednym z wywiadów powiedział: „Korzyści te mogą jednak zejść na drugi plan, gdy w ostatecznym rozrachunku wynagrodzenia otrzymywane przez usługodawców na tych platformach nie spełnią minimalnych standardów”. Oznacza to, że firmy oparte na ekonomii współdzielenia muszą uważać na długoterminowe skutki swoich modeli biznesowych i zapewniać godziwe wynagrodzenie pracownikom.
Przykładowo, Uber i Airbnb mają za sobą kilka batalii prawnych na całym świecie, skutkujących wysokimi grzywnami, a w niektórych przypadkach całkowitym zakazem świadczenia usług. Konflikty te podkreślają potrzebę przemyślanego i elastycznego przywództwa w poruszaniu się po mętnych wodach przepisów. Według Chow liderzy powinni być na bieżąco i współpracować z organami regulacyjnymi, aby rozwiązywać wszelkie wątpliwości i szukać wskazówek. „Zgodność z lokalnymi przepisami ma kluczowe znaczenie dla długoterminowego sukcesu firm działających w modelu ekonomii współdzielenia”. W końcu dzielenie się zasobami i usługami powinno przynosić korzyści wszystkim zainteresowanym stronom.
Vassolo przewidział, że firmy ekonomii współdzielenia będą coraz częściej poddawane ocenie opinii publicznej. „Zdolność do skutecznego zarządzania i poruszania się po opinii publicznej stanie się kluczową umiejętnością dla tych firm”. Według Vassolo dzieje się tak dlatego, że „szybki rozwój tych firm niesie ze sobą ryzyko zaniedbania ostatecznych wynagrodzeń tych, którzy świadczą usługi na tych platformach. Jedną z najbardziej wrażliwych kwestii będzie zapewnienie zgodności z przepisami dotyczącymi płacy minimalnej”. Nie jest on jedyną osobą, która uważa, że należy zwrócić szczególną uwagę na skutki działalności firm ekonomii współdzielenia.
Obecnie trwa debata na temat tego, czy pracownicy platform powinni być klasyfikowani jako pracownicy, czy niezależni wykonawcy, co ma wpływ na świadczenia pracownicze, bezpieczeństwo i pewność zatrudnienia. Financial Times donosi, że „państwa członkowskie UE osiągnęły długo oczekiwane porozumienie w sprawie przepisów, które torują drogę do zapewnienia większej ochrony zatrudnienia 28 milionom pracowników ekonomii na żądanie”. W zeszłym miesiącu osiągnięto porozumienie w sprawie przepisów branżowych umożliwiających kierowcom Ubera i dostawcom jedzenia otrzymywanie w przyszłości ubezpieczenia społecznego i innych świadczeń. To porozumienie zakończyło długie negocjacje między 27 państwami członkowskimi, które opóźniały opracowanie przepisów. Tak więc od kierownictwa firm działających w ramach ekonomii współdzielenia zależy, czy zostaną uwzględnione kwestie etyczne i zapewnione odpowiednie warunki pracy dla ich pracowników, czy też nie.
Pomimo wyzwań przyszłość ekonomii współdzielenia wygląda obiecująco. Świat po pandemii jeszcze bardziej przyspieszył jej rozwój, ponieważ ludzie przyzwyczaili się do pracy zdalnej, transakcji online i zrównoważonej konsumpcji. Według mentora przedsiębiorców Terence'a Mauriego z MIT: „właśnie teraz jest najlepszy czas na opracowanie i opanowanie strategii zrównoważonych modeli biznesowych gospodarki współdzielenia”. Stwierdził też, że „stoimy u progu współczesnej eksplozji kambryjskiej. W ciągu najbliższych 100 lat znaczna część globalnej gospodarki może wyglądać zupełnie inaczej niż obecnie dzięki ekstremalnym zakłóceniom i rozproszeniom”.
Wydaje się, że ekonomia współdzielenia zadomowiła się na dobre. Od jej liderów i interesariuszy zależy, czy ten nowy model biznesowy zostanie wdrożony w sposób, który nie tylko przyniesie korzyści pracownikom, ale także znacząco przyczyni się do zrównoważonego rozwoju. Dzięki odpowiedniej polityce i regulacjom może się to rzeczywiście udać. Wspólnie powinniśmy dążyć do stworzenia bardziej sprawiedliwej i zrównoważonej gospodarki dzielenia się, która będzie działać dla nas wszystkich. Niech tak się stanie.
