Hipoteka, rejestry pojazdów, podatki i cła, wybory – to tylko przykłady możliwości coraz szerszego wykorzystania technologii blockchain. Wdrażają ją nie tylko wielkie firmy finansowe, handlowe, logistyczne czy farmaceutyczne, ale też administracja publiczna, dla której kluczowymi zaletami tej technologii są wyjątkowy poziom bezpieczeństwa i trwałość danych. Kojarzony do niedawna głównie z kryptowalutami, blockchain toruje sobie w ten sposób drogę do powszechnych zastosowań w relacji państwo‑obywatel.
Cyfrowa sieć administracji publicznej, poza wysokim poziomem bezpieczeństwa, musi mieć zagwarantowaną możliwość długotrwałego przechowywania zapisanych w niej danych. Blockchain jest doskonałą odpowiedzią na te potrzeby. Dzięki tej technologii zapisane w rejestrze informacje są niezmienne i nieusuwalne. Kiedy konieczne jest wprowadzenie modyfikacji, wystarczy dodać nowy zapis, który otrzymuje znacznik czasu i dołączany jest do ciągu istniejących już bloków danych, co sprawia, że automatycznie powstaje chronologicznie ułożona ścieżka zmian. Dzięki algorytmom kryptograficznym, ingerencja w spójność takiego rejestru jest niemożliwa do ukrycia. A nawet jeśli udałoby się lokalnie zaburzyć układ bloków, każdy nowy zapis musi zostać zatwierdzony przez wszystkich użytkowników na wszystkich kopiach, rozproszonej w sieci, bazy danych. Manipulacje dokonane w jednej z kopii zostaną natychmiast zidentyfikowane.
Taka architektura sprawia, że blockchain pozwala tworzyć rejestry o dużym stopniu zaufania przy znacząco mniejszych nakładach, niż wymagane w przypadku sieci budowanych w chmurze. Korzyści te są na tyle wyraźne, że już od kilku lat technologię tę wdrażają wielkie firmy finansowe, handlowe, logistyczne czy farmaceutyczne. Coraz więcej zastosowań blockchain znajduje także w administracji publicznej i jej relacjach z obywatelami.
Klucze do rejestrów
Jednym z przykładów jest wykorzystywanie technologii blockchain w tworzeniu publicznie dostępnych rejestrów hipotek czy rejestrów pojazdów – takie rozwiązanie wdrożono ostatnio w Dubaju, mieście, które w swoim rozwoju mocno stawia na kierunek ‘smart’. W przyszłości rejestr aut ma zawierać historię wszystkich pojazdów w Zjednoczonych Emiratach Arabskich – od pierwszej rejestracji po złomowanie. Zmniejszy to koszt prowadzenia dokumentacji i ułatwi zarządzanie nią, ponieważ zmiany mogą być wprowadzane przez samych użytkowników, przy zastosowaniu kombinacji kluczy publicznych i prywatnych.
Wyborczy blockchain
W amerykańskim hrabstwie Utah technologia ta została wykorzystana w niedawnych wyborach prezydenckich w USA, przy okazji głosowania drogą korespondencyjną, pomagając w zapewnieniu maksymalnej transparentności. Amerykański Postal Service w ubiegłym roku złożył wniosek patentowy na system do głosowania, w którym tożsamość wyborcy potwierdza cyfrowy, szyfrowany kod nadesłany pocztą. Rozwiązanie to polega na tym, że oddany online głos jest traktowany jako jedna z “transakcji” bazy blockchain i niezwłocznie trafia do komisji. Amerykańskie przymiarki do głosowania przy użyciu baz blockchain, choć pierwsze na tak dużą skalę, nie są jedyne. Od kilku lat rozwiązania tego typu wdraża w administracji publicznej Estonia, w której już podczas wyborów w 2015 roku ponad 30 procent głosów oddano cyfrowo.
Polski rynek cyfrowy intensywnie się rozwija, a w procesie tym uczestniczy także administracja publiczna. W kontaktach państwo‑obywatel potrzebne są bezpieczne i innowacyjne narzędzia, które ułatwią obieg informacji. Rozwiązania oparte na blockchainie świetnie spełniają te wymogi Dlatego też w ubiegłym roku powstał Sandbox Blockchain, projekt bezpłatnej platformy, gdzie firmy mogą testować własne produkty oparte na blockchainie prywatnym, w tym również te przeznaczone dla administracji publicznej.
Jest to pierwsza w Polsce, bezpłatna platforma biznesowo‑technologiczna przeznaczona do akceleracji innowacyjnych rozwiązań blockchainowych. Uruchomiona w listopadzie 2020 roku z inicjatywy KIR, powstała przy współpracy z PKO Bankiem Polskim, IBM, Chmurą Krajową, Urzędem Komisji Nadzoru Finansowego, fundacją Fintech Poland oraz fundacją KIR na Rzecz Rozwoju Cyfryzacji Cyberium. Jest skierowana do firm, które chcą rozwijać produkty lub usługi oparte na technologii blockchain, lecz nie dysponują odpowiednim środowiskiem testowym. Dzięki przedsięwzięciu możliwe będzie znaczne zwiększenie innowacyjności polskiego rynku i dołączenie Polski do ścisłej czołówki krajów – takich jak Estonia – które na szeroką skalę inwestują w tę technologię.
Polska na cyfrowej drodze
Polska administracja publiczna przechodzi w ostatnich latach bardzo intensywną cyfryzację, której tempo dodatkowo zwiększyła pandemia. Rosną też kompetencje cyfrowe społeczeństwa – Polacy coraz chętniej załatwiają sprawy przez internet, czego przykładem może być sukces programu e‑PIT. Dla sektora usług publicznych technologia rozproszonych rejestrów jest interesująca także dlatego, że pozwala znacznie zmniejszyć nakłady na archiwizację danych. Moc obliczeniowa potrzebna do utrzymania bazy blockchain jest zdecydowanie mniejsza niż w przypadku systemów opartych na chmurze.
Blockchain umożliwia bezpieczną, regulowaną komunikację instytucji z odbiorcami indywidualnymi i masowymi. Ma więc potencjał, by istotnie rozszerzyć wachlarz usług administracji państwowej i samorządowej dostępnych online. Ponadto możliwość przechowywania dokumentów przez długi czas i na trwałym nośniku wesprze urzędników w implementacji cyfrowego systemu zarządzania danymi. Może to mieć praktyczne zastosowanie np. w prowadzeniu rejestrów stanu cywilnego online .
Łatwy dostęp do danych i możliwość monitoringu bieżących i historycznych transakcji znacznie podniesie efektywność pracy administracji podatkowej i celnej. Blockchain pozwala bowiem na stworzenie wspólnej, a zarazem rozproszonej, bazy danych o podatnikach i transakcjach. Jest ona dostępna dla wszystkich instytucji skarbowych, co znacznie redukuje koszty ich funkcjonowania. Co więcej, użycie smart contracts, czyli inteligentnych samorealizujących się umów, mających postać kodu komputerowego, może znacznie usprawnić pobór i zwrot podatków.
Z kolei nieusuwalny i chronologiczny zapis danych w bazach blockchain jest sposobem na archiwizację informacji o transakcjach podlegających podatkowi VAT. Pozwala on na bieżącą, transgraniczną kontrolę oraz wspomaga zapobieganie oszustwom polegającym na uzyskiwaniu bezpodstawnego zwrotu naliczonego podatku.
W dobie powszechnej cyfryzacji administracji publicznej technologia blockchain to kolejny krok, który usprawni jej funkcjonowanie, a także będzie mieć wpływ na obniżenie kosztów utrzymania platform dla usług. Jak pokazują przykłady z USA, czy Estonii, taki skok w technologii stojącej za rozwiązaniami z zakresu digitalizacji, ma realny wpływ na usprawnienie działania aparatu państwa, przekładając się na korzyści dla milionów jego obywateli.
