Streszczenie: Znane japońskie przysłowie mówi: „Kiedy umierasz z pragnienia, jest już za późno, by wykopać studnię”. W zarządzaniu przedsiębiorstwem mądrość ta przekłada się na konieczność planowania sukcesji na stanowisku prezesa. Niestety, nawet najbardziej zapobiegliwa rada nadzorcza i zarząd nie są w stanie przewidzieć wszystkich okoliczności, w których nowy prezes obejmie władzę. Nagła choroba czy śmierć obecnego szefa mogą zdezorganizować funkcjonowanie firmy i zaskoczyć nie w pełni przygotowanego następcę. Taka sytuacja miała miejsce w przypadku fikcyjnej firmy Inster, gdzie młody menedżer, przygotowujący się do objęcia roli prezesa, nagle musiał samodzielnie poprowadzić firmę, nie mając czasu na zbudowanie autorytetu w zespole i na rynku. Jego przyszłość w przeżywającej trudności firmie staje pod znakiem zapytania.
W ciągu kilku lat pracy w firmach z branży IT Janusz Zawadowski zdobył uznanie wysokiej klasy specjalisty i dobrze zapowiadającego się menedżera. Ostatnio jego kariera nabrała przyspieszenia – objął stanowisko prezesa jednej z największych polskich firm informatycznych. Czy ten awans nie jest dla niego zbyt dużym wyzwaniem?
Prezes Janusz Zawadowski ponownie przebiegł wzrokiem artykuł, jaki ukazał się na biznesowych stronach poczytnej gazety. Od kilkunastu minut nie mógł ukryć wzburzenia i rozgoryczenia. „Ten Kamiński znów nie daje mi spokoju”, pomyślał. W ciągu ostatniego miesiąca znany dziennikarz ekonomiczny Maciej Kamiński już po raz drugi opublikował niepochlebny artykuł na temat Insteru i jego nowego prezesa. Obok informacji o wynikach finansowych spółki tekst zawierał wiele negatywnych opinii o Zawadowskim jako prezesie.
„Pół roku po tym, jak Karol Jurski, założyciel i szef Insteru, zginął w wypadku samochodowym, firma nadal nie może otrząsnąć się po jego stracie. Kompetencje jego następcy pozostawiają wiele do życzenia” – ten fragment artykułu brzmiał jednoznacznie. I dalej było w podobnym tonie: „Według nieoficjalnych informacji, trzydziestoośmioletni Janusz Zawadowski, który stanął na czele Insteru, nie ma koncepcji, w jaki sposób powinien realizować wizję poprzedniego szefa i założyciela spółki. Brakuje mu doświadczenia, aby kierować tak dużą organizacją”. Dalej autor artykułu przedstawiał niepokojące szczegóły dotyczące sytuacji finansowej firmy, która była trudniejsza, niż prognozowano na początku roku. Zawadowski był przekonany, że takie poufne dane finansowe musiał ujawnić dziennikarzowi ktoś z firmy. „Ciekawe, czyja to robota?” – pomyślał. Ktoś chciał pogrążyć nie tylko jego, ale także zniszczyć firmę. W dodatku brakowało mu odwagi, by stanąć z Zawadowskim twarzą w twarz.
Ale najgorsze było to, że Zawadowski nie mógł zaprzeczyć, iż w tych doniesieniach kryło się ziarnko prawdy. Wraz ze stanowiskiem prezesa spadło na niego o wiele więcej obowiązków, niż się spodziewał. W tej chwili nie był nawet do końca przekonany, czy będzie w stanie podołać nadziejom, jakie w nim pokładano, powierzając mu funkcję prezesa.
Zawadowskiego okrzyknięto wschodzącą gwiazdą. Z każdym nowym stanowiskiem otrzymywał większe wyzwania i odpowiedzialność.
Błyskotliwa kariera
Zawadowski ukończył warszawską SGH, a potem uzyskał tytuł MBA. Już w trakcie studiów rozpoczął praktykę w jednej z największych międzynarodowych firm doradczych. Jako analityk zaczął specjalizować się w nowych technologiach i branży IT. Na jednym z kongresów informatycznych poznał Karola Jurskiego, właściciela dynamicznie rozwijającej się firmy, która opracowywała oprogramowanie sieciowe dla biznesu. Podczas krótkiej rozmowy opowiedział mu o kilku swoich pomysłach, które można byłoby zrealizować w takiej firmie jak Inster. Jurski od razu zaproponował mu spotkanie. A po niespełna dwóch miesiącach także pracę w swojej firmie. Zawadowskiego okrzyknięto wówczas wschodzącą gwiazdą. Po niespełna roku został wytypowany do programu edukacyjnego dla menedżerów, w ramach którego zdobywał doświadczenie w różnych obszarach, od marketingu i sprzedaży po funkcje operacyjne. Z każdym nowym stanowiskiem otrzymywał większe wyzwania i odpowiedzialność.
Jurski kilkakrotnie powtarzał, że ma nosa do wyszukiwania talentów. Zawadowski okazał się skutecznym i kreatywnym menedżerem, chwalonym za świeże spojrzenie na internetowy biznes. Udało mu się przewidzieć ciekawe trendy w branży IT. Od początku był zdania, że przygotowywanie zunifikowanej i ujednoliconej oferty dla klientów pewnego dnia przestanie być skutecznym rozwiązaniem. Konieczna jest bliższa współpraca z firmami i pełna wiedza o ich potrzebach. Dopiero wówczas można opracować dla nich specjalne oferty szyte na miarę. Po trzech latach pracy w Insterze Janusz Zawadowski, który był wówczas dyrektorem ds. rozwoju, dowiedział się, że prezes Jurski planuje wycofać się z bezpośredniego zarządzania operacyjnego i zamierza przejść do rady nadzorczej. Ale najważniejsze było to, że chce, aby jego miejsce zajął właśnie Zawadowski.
Zgodnie z przygotowanym przez zarząd i zespół HR planem sukcesji Karol Jurski miał przez trzy lat pełnić rolę mentora, który pomógłby Januszowi gładko wejść w nową funkcję. To zaś oznaczało, że Zawadowski miałby dużo czasu na dogłębne poznanie całej organizacji i zdobycie zaufania podlegających mu dyrektorów. Przyjmując tę propozycję, Zawadowski zdawał sobie sprawę z pojawiających się wątpliwości dotyczących jego wieku i był świadomy zawiści tych, których nadzieje na ten awans zostały rozwiane. Ale wierzył, że w końcu zdoła ich do siebie przekonać. Jednak teraz, gdy zabrakło Jurskiego, zabrakło również cennego czasu na dyskusje.
Trudne relacje ze „starą gwardią”
– Zanim się rozejdziemy, muszę wspomnieć jeszcze o jednej sprawie – oznajmił Zawadowski członkom zarządu. Właśnie kończyli cotygodniowe spotkanie, tym razem poświęcone prognozom budżetowym. – Zapewne wszyscy widzieliście już artykuł o Insterze, a właściwie o mnie, w dzisiejszej gazecie?
Janusz rozejrzał się po obecnych, zastanawiając się, czy jest wśród nich informator, który przekazał mediom poufne dane. Adam Krawczyk, dyrektor działu komunikacji i PR, miał nieszczególną minę, ale to zrozumiałe, skoro był odpowiedzialny za zewnętrzny wizerunek firmy. Dorota Bugajska, szefowa pionu zasobów ludzkich, uśmiechnęła się ze współczuciem. Zaś członek zarządu, dyrektor finansowy Grzegorz Wąsowski wyglądał na mocno poirytowanego. Jednak Zawadowski nie potrafił ocenić, czy sprawił to on sam, czy też treść artykułu. Ich relacje od początku były trudne i dalekie od normalności. Dobrze pamiętał moment, kiedy po nominacji na stanowisko prezesa zaczął wnikliwie studiować sprawozdania finansowe, aby lepiej poznać sytuację firmy. Nie był pewien, czy dyrektor finansowy nie potraktował jego „praktycznego” podejścia do gromadzenia informacji jako osobistego afrontu. A może po prostu Wąsowski był wściekły, że ominął go awans. W końcu wielokrotnie publicznie podkreślał, że czuwa nad finansami firmy od początku jej istnienia, czyli od ponad 14 lat – o wiele dłużej, niż trwała cała kariera nowego prezesa na menedżerskich stanowiskach.
Zawadowski nie szukał jednak zwady, ale też nie zamierzał dać się zdominować. Wiedział, że przez inwestycje w opcje walutowe straty firmy zwiększyły się o ponad 30 milionów złotych. Oczywiście, każde przedsiębiorstwo ucierpiało na skutek kryzysu gospodarczego, ale Inster odczuł go szczególnie dotkliwie. Wielu ich klientów, tnąc koszty w poszukiwaniu oszczędności, zrezygnowało z zakupu nowych rozwiązań i oprogramowania. Zawadowski nie wiedział, co myśleć o sytuacji finansowej firmy. Strategia wdrożona przez Jurskiego w połączeniu z kilkoma dobrymi inwestycjami w technologię i projekty badawczo‑rozwojowe powinna zaowocować znacznie lepszymi wynikami.
– W tym artykule przytaczane są poufne informacje na temat naszych finansów – kontynuował Zawadowski. – Ktokolwiek je ujawnił, musiał mieć dostęp do naszych najświeższych danych.
– Chyba nas nie oskarżasz? – ostro skontrował Bogdan Zaczek, członek zarządu i dyrektor operacyjny.
Ostatnią rzeczą, jakiej teraz potrzebował, było sianie niezgody w zespole lub przyjmowanie pozycji obronnej.
Prezes zauważył, że zawsze na zebraniach siadał koło Wąsowskiego. Za bardzo go to nie dziwiło, w jego oczach byli przecież „starą gwardią” i chociaż nie zachowywali się specjalnie agresywnie, obaj dawali do zrozumienia, że Zawadowski nie jest gotowy do nowej roli. Przypomniała mu się różnica zdań na temat kontraktu z nowym podwykonawcą, który miał świadczyć usługi serwisowe na zlecenie Insteru na południu Polski. Do jego podpisania doprowadzili w zeszłym roku właśnie Zaczek i Wąsowski. I choć dzięki temu firma zaoferowała klientom krótszy czas na serwisowanie sprzętu i naprawę, to w ocenie Zawadowskiego istniało duże niebezpieczeństwo, że tym samym stracą kontrolę nad wysoką jakością swoich dotychczasowych usług. Co na dłuższą metę mogło prowadzić do utraty cennych klientów. A to – według nowego prezesa – było nie do przyjęcia. Gdy wspomniał o swoich zastrzeżeniach, obaj dyrektorzy zbyli go, twierdząc, że teraz najważniejsze dla firmy jest odrabianie strat spowodowanych kryzysem. Wąsowski stwierdził nawet, że Janusz jest zbytnim idealistą. A Zaczek dodał:
– Biorąc na siebie rolę prezesa, odpowiadasz za całą firmę, a nie tylko za sprzedaż usług.
Zawadowski otrząsnął się ze wspomnień.
– Nikogo nie oskarżam – rzekł. – Ale na pewno nikogo z nas nie cieszy ten negatywny wizerunek. W dodatku jestem pewny, że nie była to robota jakiegoś rozgoryczonego szeregowego pracownika czy handlowca, ale kogoś z wyższego szczebla. Musimy więc uważnie przyjrzeć się naszym ludziom.
– Rozumiem, że grunt pali ci się pod nogami – wypalił Zaczek. – Ale czy naprawdę uważasz, że polowanie na czarownice jest teraz najlepszym pomysłem na rozwiązanie problemu?
Wyczuwając rosnące napięcie, Adam Krawczyk włączył się do dyskusji.
– Rzeczywiście nie jest to informacja prasowa, która byłaby dobra dla naszej firmy – powiedział. – Ale nie jest to jeszcze koniec świata. Mogę napisać dla prasy oświadczenie albo umówię cię na wywiad z dziennikarzem z Tętna Firmy lub z Zysku. Skoro już zostałeś wywołany do tablicy, to spróbujmy obrócić to na naszą korzyść.
Dorota Bugajska przytaknęła.
– Nie dajmy się zbić z tropu. Udziałowcy wiedzą, że nowi liderzy potrzebują okresu przejściowego. Jeżeli skoncentrujemy się na tym, co najważniejsze, czyli na naszej podstawowej działalności, wyniki będą mówiły same za siebie.
Pod ogromną presją
Kiedy Zawadowski wrócił do swojego gabinetu, nie mógł skupić się na pracy. Zdawał sobie sprawę, że zebranie zarządu wypadło nie najlepiej. Ostatnią rzeczą, jakiej teraz potrzebował, było sianie niezgody w zespole lub przyjmowanie pozycji obronnej. Już i tak ma za dużo na głowie: osiągnięcie planowanych wyników kwartalnych, wyznaczenie celów strategicznych na najbliższe pięć lat, poprawienie nastrojów wśród pracowników po śmierci prezesa, a teraz jeszcze negatywne komentarze w prasie. Odetchnął głęboko i postanowił zadzwonić do Jakuba Sarneckiego, członka rady nadzorczej Insteru, który najmocniej wspierał go po śmierci Jurskiego. Miał nadzieję, że także inni członkowie rady nie żałują swojej decyzji o przekazaniu mu sterów firmy wcześniej, niż planowano.
Po krótkiej wymianie uprzejmości Sarnecki przeszedł do sedna:
– Słuchaj, widziałem ten artykuł i wiem, że nie jest ci lekko. Ale chcę, żebyś pamiętał, że w radzie nadzorczej są ludzie, którzy cię cenią. Rób to, do czego zostałeś wybrany. Łebski z ciebie gość, poradzisz sobie.
Odkładając słuchawkę, Zawadowski poczuł się nieco pewniej. Wygląda na to, że nie musi obawiać się burzy w radzie nadzorczej, a przynajmniej jeszcze nie teraz. Ale nadal czekało go bardzo trudne zadanie. Pierwszą rzeczą na liście było uzyskanie wsparcia od reszty członków zarządu. Bez ich zaangażowania nie ma szans na realizację swojej misji.
Może zamiast szukać porozumienia, powinien pokazać, kto tu rządzi, i przyjąć zasadniczą postawę w decydującym momencie.
W drodze na kolejne spotkanie Zawadowski ważył w myślach wszystkie opcje. Wiele przemawiało za brakiem pośpiechu i stopniowym wzmacnianiem relacji ze współpracownikami. Przecież niedawno przeżyli spory szok i mają za sobą ciężkie chwile. To naturalne, że ludzie potrzebują czasu na odnalezienie się w nowej rzeczywistości i na opłakiwanie zmarłych. Jednak z drugiej strony Dorota Bugajska, szefowa HR, ostrzegała go, że na niższych szczeblach organizacji panuje duże napięcie. Po wyborze nowego prezesa pracownicy obawiają się, że obietnice Karola Jurskiego o braku zwolnień mogą pójść w zapomnienie. Być może trzeba skupić uwagę całej organizacji na czymś pozytywnym. W przyszłym roku szykuje się 15‑lecie firmy. Może należałoby poprosić szefową marketingu o przeprowadzenie nowej kampanii podkreślającej historię firmy. Januszowi zawsze dobrze się z nią pracowało i był pełen podziwu dla jej kreatywności. A Krawczyk mógłby zająć się planowaniem uroczystości wewnątrz organizacji. Nie chodzi o jakieś ekstrawagancje, ale ukłon w stronę pracowników i ich oddania, szczególnie w trudnych czasach, co mogłoby podnieść ich morale.
Jednak to nie naprawi relacji z Zaczkiem i Wąsowskim. „Może to ja powinienem wyciągnąć rękę” – zastanawiał się Zawadowski. „Gdybym przyznał, że sytuacja mnie przerasta i poprosił o pomoc, czy udzieliliby mi wsparcia?” Z drugiej strony okazywanie słabości to duże ryzyko. Może więc powinien pokazać, kto tu rządzi, i przyjąć zasadniczą postawę w tym decydującym momencie. Wybrano go na prezesa, ponieważ rada nadzorcza wierzy, że Zawadowski potrafi wznieść firmę na wyżyny. Jeżeli nie zacznie prowadzić jej w nowym kierunku, jak długo może liczyć na poparcie rady? Janusz wiedział, że musi szybko dokonać wyboru. Im dłużej będzie niezdecydowany, tym trudniej będzie jemu i całej organizacji odbić się od dna.
W jaki sposób Janusz Zawadowski powinien zachować się w zaistniałej sytuacji?
