Jak co roku redakcja MIT Technology Review opublikowała swoją listę rozwiązań, które mogą przynieść epokowe zmiany w dziedzinie ochrony zdrowia, nauki, technologii i biznesu. Eksperci przeanalizowali postępy w zakresie sztucznej inteligencji, biotechnologii, zmian klimatu, informatyki, cyberbezpieczeństwa, nauk o kosmosie i nie tylko. Poniżej przedstawiamy ich typy na bieżący rok. Niektóre były łatwe do przewidzenia, inne będą zaskoczeniem.
1. CRISPR na wysoki cholesterol. W ciągu ostatniej dekady narzędzie do edycji genów CRISPR przeszło szybką ścieżkę z laboratorium do kliniki. Zaczęło się od eksperymentalnych metod leczenia rzadkich zaburzeń genetycznych, a ostatnio weszło na etap badań klinicznych typowych schorzeń, w tym wysokiego poziomu cholesterolu. Nowe formy CRISPR mogą być jeszcze bardziej zaawansowane i przynieść przełomowe efekty w leczeniu obniżającym poziom cholesterolu.
2. Sztuczna inteligencja, która tworzy obrazy. Olbrzymia popularność potężnego chatbota OpenAI zwróciła uwagę świata na firmę OpenAI. Dodatkowe zainteresowanie budzą plany inwestycyjne Microsoftu, związane z tą firmą. Aplikacja tej samej firmy o nazwie DALL‑E wiedzie również prym wśród algorytmów mogących w ciągu chwili generować obrazy, a nawet „dzieła sztuki” na podstawie krótkich opisów tekstowych. Własną sztuczną inteligencję do tworzenia obrazów, zwaną Imagen, udostępnia również Google. Jednak największym przełomem w minionym roku był Stable Diffusion, otwarty model zamiany tekstu na obraz, udostępniony bezpłatnie przez brytyjski start‑up Stability AI.
3. Nowe podejście do projektowania chipów. Przemysł chipów od wielu lat dynamicznie się rozwija, a kilka dużych firm przoduje dzięki swoim licencjonowanym produktom. Ale w najbliższej przyszłości chipowe status quo może ulec zmianie. Odpowiedzialność za tę zmianę ponosi popularny otwarty standard o nazwie RISC‑V, ułatwiający każdemu samodzielne stworzenie chipa. Możliwości tego rozwiązania już dziś aktywnie bada wiele start‑upów.
4. Wojskowe drony na rynku masowym. Wojna w Ukrainie poza całym złem przynosi też przełomowe zmiany. Walki za naszą wschodnią granicą zmieniły charakter za sprawą dronów, spośród których najsłynniejszy stał się turecki Bayraktar TB2. Drony wojskowe jeszcze niedawno, ze względu na ich koszt i surową kontrolę eksportu, były domeną najpotężniejszych armii. Ale postępy w zakresie produkcji komponentów konsumenckich i technologii komunikacyjnych pomogły producentom dronów budować skuteczne i złożone maszyny wojenne po znacznie niższych cenach. Co istotne, na tym polu doskonale spisują się również inne statki bezzałogowe, jak obserwacyjny FlyEye oraz amunicja krążąca Warmate.
5. Telemedycyna i tabletki aborcyjne. Aborcja w Polsce jest tematem kontrowersyjnym. Kwestia zmian w przepisach systematycznie powraca w dyskusji publicznej. Ostatnie zaostrzenie przepisów oznacza w praktyce zakaz przeprowadzania aborcji. Polska nie jest jednak wyjątkiem, gdyż również w USA aborcja przestała być w minionym roku prawem konstytucyjnym, a stanowe zakazy uniemożliwiają dostęp do niej wielu osobom. W odpowiedzi firmy medyczne połączyły siły ze start‑upami od telemedycyny, aby przepisywać i dostarczać pigułki, które umożliwią bezpieczne przeprowadzanie aborcji w domach. Wygląda na to, że technologie z zakresu telezdrowia rozwinięte w czasie pandemii przyjdą również w sukurs kobietom, które chcą samodzielne decydować o swoim macierzyństwie i staną się alternatywą dla tzw. turystyki aborcyjnej.
6. Organy na żądanie. Każdego dnia umiera w Polsce co najmniej kilkaset osób w oczekiwaniu na przeszczep narządów. Tych ludzi można byłoby uratować, ale na przeszkodzie stoi ograniczona dostępność dawców i zgodność tkanek. Genetycy poczynili duże postępy w hodowli świń, których narządy można przeszczepiać ludziom. Równie duże nadzieje daje technologia druku 3D organów przy użyciu komórek własnych pacjenta. W bieżącym roku naukowcy spodziewają się przełomu w obu dziedzinach. Jednak rewolucji w transplantologii nie należy oczekiwać wcześniej niż za kilkanaście lat.
7. Nieunikniona elektromobilność. Pojazdy elektryczne stają się dla kierowców realnym wyborem. Baterie tanieją, a rządy wprowadzają coraz surowsze przepisy dotyczące emisji spalin lub całkowicie zakazują pojazdów z silnikiem diesla. Czołowi producenci samochodów zobowiązują się do przejścia na elektryczne auta, pozostaje jedynie przekonać konsumentów, że to naprawdę dobry kierunku. Tych argumentów nie dostarczy jednak Izera, promowany przez rząd polski „elektryk”, którym mimo szumnych zapowiedzi w przewidywalnej przyszłości raczej daleko nie zajedzie.
8. Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba. Pierwsze, zapierające dech w piersiach obrazy odległych galaktyk uchwycone przez najpotężniejszy na świecie teleskop kosmiczny wywołały prawdziwą euforię nie tylko wśród naukowców. A to dopiero próbka jego możliwości. Kolejne odkrycia będą następować niemal tak szybko, jak naukowcy będą w stanie przeanalizować napływające dane. Tym samym rozpoczęła się nowa era astronomii.
9. Analiza DNA naszych praprzodków. Postęp w dziedzinie sekwencjonowania genomu pozwala nam teraz odczytywać bardzo stare kody ludzkiego DNA. Badanie genotypu ludzi, którzy żyli dawno temu, przynosi wiele informacji o tym, kim jest współczesny człowiek i dlaczego współczesny świat wygląda tak, jak wygląda. Pomaga także naukowcom dowiedzieć się więcej na temat życia zwykłych ludzi – nie tylko tych, których było stać na wymyślne pochówki.
10. Efektywny recykling baterii. Nowoczesne litowo‑jonowe baterie do laptopów, smartfonów czy aut elektrycznych to olbrzymi krok naprzód w rozwoju technologii. Niestety, postęp w tej dziedzinie blokuje dostępność metali rzadkich, takich jak choćby lit, a także problemy z utylizacją. Pojawiły się jednak nowe metody utylizowania baterii, bazujące na falach ultradźwiękowych. Pozwalają one na skuteczne oddzielenie cennych materiałów od elektrod bez złożonych i kosztownych procesów termicznych, fizycznych i chemicznych. Dzięki temu niezliczone tony zużytych baterii zmienią się z elektrośmieci w cenne źródło litu, niklu i kobaltu, pozwalające zabezpieczyć dostawy surowca i obniżyć koszty.
