Czas najwyższy na zmianę podejścia do oceny działalności społecznej i środowiskowej firm.
Pandemia COVID‑19, wojna w Ukrainie i trwający kryzys klimatyczny zwróciły uwagę na kluczową rolę, jaką przedsiębiorstwa mogą odegrać w rozwiązywaniu globalnych problemów. Potrzebujemy firm, które pomogą uporać się z problemami społecznymi i środowiskowymi w skali całego świata – dla dobra gospodarki, a także ludzi i planety.
Jeden z czynników motywujących firmy do większej aktywności społecznej i środowiskowej – wpływ akcjonariuszy – jest jednak ograniczony przez istniejące metody oceny wyników w obu tych obszarach działalności.
Obowiązujące w tym zakresie ramy są zbyt wąskie i same w sobie nie uwzględniają w pełni kluczowych problemów interesariuszy. Ocena pozafinansowa przedsiębiorstw składa się z trzech elementów: środowisko, społeczna odpowiedzialność, ład korporacyjny (ESG: E – environmental, S – social responsibility, G – corporate governance). Oceny koncentrują się na wewnętrznych sprawach, jak stosunki pracy i zrównoważony łańcuch dostaw, ale nie uwzględniają w pełni wpływu, jaki produkty i usługi firmy mogą mieć na zewnętrznych interesariuszy.
Z kolei inwestowanie społeczne (impact investing) koncentruje się na kwestiach zewnętrznych (czy produkty i usługi odpowiadają potrzebom ubogich), ale pomija kwestie wewnętrzne (sposób, w jaki firmy traktują swoich pracowników).
W rzeczywistości wpływ firmy na społeczeństwo i środowisko jest zróżnicowany. Dobrym przykładem jest Tesla, produkująca pojazdy elektryczne, ale jednocześnie musząca się mierzyć z pytaniami o swoje praktyki pracownicze. Z perspektywy inwestycji na rzecz społeczeństwa i środowiska firma może uzyskać wysokie noty, ale z punktu widzenia ESG wypada gorzej, przy czym żaden z tych systemów nie oddaje całego obrazu. W rezultacie narasta frustracja związana z oboma podejściami: usunięcie Tesli w maju 2022 roku z prestiżowego indeksu giełdowego S&P 500 ESG spowodowało, że jej prezes Elon Musk określił ratingi ESG jako „oburzające oszustwo”. Jednocześnie krytyka inwestycji społecznych skłoniła niektórych gigantów zarządzających aktywami do złagodzenia wypowiedzi na temat swoich funduszy społecznych i zmiany wizerunku ich marki.
Nadszedł już czas na zintegrowane zasady oceny wpływu – takie, które uwzględniają zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne aspekty działalności społecznej i środowiskowej firmy. Tylko wtedy liderzy i inwestorzy będą mogli dokonywać dokładnych ocen i oddziaływać na przedsiębiorstwa, by stawiały czoła złożonym globalnym wyzwaniom.
Zintegrowane podejście do wpływu na społeczeństwo i środowisko
Czerpiąc z kilkudziesięciu lat naszego wspólnego doświadczenia w prowadzeniu i badaniu firm działających w sposób zrównoważony społecznie i środowiskowo, prezentujemy kompleksowe podejście do oceny i porównywania wyników firm w zakresie wpływu, na podstawie czterech dźwigni, które można wykorzystać, aby wprowadzić zmiany społeczne i środowiskowe. Choć każda z dźwigni jest inna, prawdziwą wartość przynosi analiza wszystkich czterech jednocześnie. Poprzez zrozumienie całego spektrum możliwości, za pomocą których przedsiębiorstwo może wywierać wpływ społeczny i środowiskowy, pomagamy skierować przepływy kapitałowe w kierunku zrównoważonych przedsiębiorstw.
Potrzebne są zintegrowane zasady oceny wpływu, które uwzględniają zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne aspekty działalności społecznej i środowiskowej firm.
Aby opracować kompleksowe podejście, zaczęliśmy od uzgodnienia, co tak naprawdę oznacza „wpływ”. Impact Management Project (IMP), określa go jako „zmianę wyniku spowodowaną przez organizację. Wpływ może być pozytywny lub negatywny, zamierzony lub niezamierzony”. Zarządzanie wpływem wymaga identyfikacji pozytywnych i negatywnych skutków dla ludzi i planety w celu zwiększenia pozytywów i zmniejszenia negatywów. W przypadku firm wpływ wywierają tylko te inicjatywy, które przekładają się na poprawę wyników w obszarze życia ludzi lub kondycji planety. Jakie rodzaje wyników powinny się kwalifikować do oceny? Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ zawierają wyczerpującą listę, którą można wykorzystać jako przewodnik; obejmują one dobre zdrowie i samopoczucie, wysokiej jakości edukację, równość płci, czystą wodę i urządzenia sanitarne, przystępną i czystą energię oraz godną pracę i wzrost gospodarczy.
Następnie przeanalizowaliśmy różne obszary wywierania wpływu społecznego i środowiskowego, które firmy mogą wykorzystać do budowania wartości i wybraliśmy najważniejsze z nich:
produkty i usługi, które firma opracowuje lub sprzedaje;
segmenty klientów, do których kieruje swoją ofertę;
zmiany w działalności operacyjnej;
sposób wykorzystania zysków.
W dalszej części opisujemy te cztery obszary wpływu, podkreślamy powiązania z dotychczasowymi koncepcjami ESG oraz inwestowaniem w społeczeństwo i środowisko oraz wskazujemy istniejące narzędzia do oceny wyników firmy w każdym z nich.
Tworzenie produktów i usług, które dostarczają pozytywną wartość społeczną lub środowiskową. Ten obszar skupia się na stopniu, w jakim podstawowe produkty i usługi firmy poprawiają życie ludzi lub kondycję planety. Może to być najpotężniejszy czynnik, zwłaszcza jeśli firma osiągnie znaczną skalę, ponieważ ulepszenia mogą wtedy dotrzeć do miliardów ludzi na całym świecie.
Headspace Health, firma stojąca za popularną aplikacją do medytacji, zawsze skupiała się na pomaganiu ludziom w rozwijaniu uważności i poprawianiu ich dobrostanu. Z kolei Tesla wykorzystała tę dźwignię, koncentrując się na pojazdach elektrycznych, które mają mniejszy wpływ na środowisko niż pojazdy z silnikami spalinowymi. W każdym przypadku skalowanie w celu dotarcia do większej liczby klientów nie tylko zwiększa przychody firmy, ale także radykalnie poprawia wyniki wpływu na ludzi i planetę.Poprawa przystępności i dostępności produktów i usług w celu dotarcia do zmarginalizowanych grup. Tutaj nacisk kładzie się na stopień, w jakim firma czyni swoje produkty i usługi przystępnymi i dostępnymi dla najbardziej potrzebujących. Weźmy na przykład firmę Lemonade, która oferuje tanie produkty ubezpieczeniowe w USA i niektórych krajach europejskich, oraz Grameen Bank, organizację mikrofinansową, która oferuje swoje usługi najbiedniejszym mieszkańcom świata.
Dwa pierwsze obszary wpływu czerpią inspirację z zewnętrznego charakteru inwestycji społecznych w zakresie mierzenia wpływu firmy. Narzędzia oceny opracowane dla inwestorów wywierających wpływ, takie jak ogólne wymiary wpływu IMP lub bardziej specjalistyczny pakiet Ethical Explorer firmy Omidyar Network, mogą być wykorzystywane do pomiaru wyników przedsiębiorstwa w obu obszarach. Na przykład Big Society Capital używa narzędzi IMP do oceny start‑upów nastawionych na omawiany wpływ.Włączenie kwestii społecznych i środowiskowych do działalności firmy. Jest to obszar wpływu obejmujący sposoby, w jakie firma dostarcza swoje produkty i usługi, oraz wpływu wywieranego na ludzi i planetę poprzez te wybory. Jako taki jest najbardziej zgodny z istniejącymi rozwiązaniami ESG i zrównoważonego rozwoju, w tym Globalną Inicjatywą Sprawozdawczą, wytycznymi OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych oraz normą ISO 26000 dotyczącą odpowiedzialności społecznej.
Firmy koncentrujące się na tym obszarze to m.in. Unilever, który wprowadza zasady i praktyki zrównoważonego rozwoju do całego łańcucha wartości, oraz Apple, który podczas projektowania swoich produktów stawia na pierwszym miejscu prywatność klientów.Wykorzystanie zysków do tworzenia wartości społecznych lub środowiskowych. Firmy wywierają pozytywny wpływ, kierując zyski lub rezerwy gotówkowe na rzecz ludzi i planety poprzez filantropię, subsydiowanie krzyżowe lub inwestycje gotówkowe. Na przykład Innocent Drinks przekazuje 10% swoich zysków organizacjom charytatywnym, a Danone wykorzystuje zyski ze swoich tradycyjnych, dobrze ugruntowanych marek by subsydiować jogurt, z którym dociera do klientów o niskich dochodach.
Ten obszar jest najbardziej zbliżony do istniejących strategii w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu (Corporate Social Responsibility – CSR) i filantropii korporacyjnej. Do oceny wyników w tym obszarze można wykorzystać kilka narzędzi CSR, w tym The Carbon Bankroll, który szacuje ślad węglowy inwestycji najważniejszych firm; CSR Hub, który opracowuje rankingi i informacje na temat CSR oraz rejestry darowizn korporacyjnych, jak te monitorowane przez The Chronicle of Philanthropy.
Wdrażanie rozwiązań
Ostatnia właściciel firmy Patagonia podjął decyzję o powierzeniu zarządzania spółką funduszowi powierniczemu, który zachowuje swój cel i przekazuje wszystkie zyski organizacji charytatywnej. Firma ta jest więc imponującym przykładem przedsiębiorstwa, które działa na wszystkich czterech dźwigniach. Ale, niestety, jest to zbyt rzadkie. Większość firm skupia się tylko na jednym lub dwóch obszarach, pomijając możliwości pozytywnego rozwoju.
Pozytywny wpływ wywierają tylko te inicjatywy firm, które przekładają się na poprawę wyników w obszarze życia ludzi lub kondycji planety.
Wdrożenie wszystkich czterech dźwigni to duże wyzwanie, ale jest ono możliwe. Wymaga to od organizacji oceny jakości i ilości wpływu w ramach każdego z tych obszarów; równowagi między wpływem pozytywnym i negatywnym, a także wpływem zamierzonym i niezamierzonym; oraz znaczenia dla ludzi i planety, a nie tylko dla udziałowców. Firmy dokonujące oceny mogą posłużyć się następującymi kluczowymi pytaniami:
Jaka jest jakość wpływu i jak duży wpływ wywiera każdy obszar? Oczywiście więcej znaczy lepiej, ale ile to jest wystarczająco dużo? W jaki sposób firmy i inwestorzy mogą porównywać się z innymi organizacjami? Podstawowe ramy IMP oferują użyteczny punkt wyjścia, wyróżniając działania, które pozwalają uniknąć szkód, te, które przynoszą korzyści poszczególnym grupom interesariuszy, oraz te, które przyczyniają się do rozwiązania szerszych problemów społecznych i środowiskowych, takich jak zmiana klimatu.
Czy uwzględniany jest zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ? Żadne przedsiębiorstwo nie będzie miało wyłącznie pozytywnego wpływu. Liderzy firm, jak również inwestorzy muszą brać pod uwagę zarówno negatywne, jak i pozytywne skutki, aby uzyskać ocenę wpływu netto.
Czy bierze się pod uwagę podwójną istotność? Analiza ESG skupia się obecnie na czynnikach ważnych dla inwestorów – jest to podejście określane jako „pojedyncza istotność”. „Podwójna istotność” ma miejsce, gdy analiza uwzględnia również czynniki związane z biznesem, które są istotne dla społeczeństwa i środowiska. Z perspektywy wpływu uzasadnienie dla podwójnej istotności jest jasne, ale społeczność biznesowa do tej pory opierała się przyjęciu tego podejścia. Ponieważ jednak czynniki społeczne i środowiskowe mają coraz większy wpływ na rynki, przewidujemy, że inwestorzy będą w coraz większym stopniu uwzględniać podwójną istotność, a co za tym idzie – zaczną tak robić również firmy.
Czy ocena obejmuje zarówno skutki niezamierzone, jak i zamierzone? Historia polityki społecznej, rozwoju międzynarodowego i trzeciego sektora jest pełna przykładów niezamierzonych konsekwencji wynikających z działań w dobrych intencjach. Na przykład okazało się, że moskitiery nasączone insektycydami przeciwko malarii zanieczyszczały ocean, gdy były wykorzystywane jako narzędzia połowowe, a niektóre programy zapobiegania przestępczości w rzeczywistości zwiększały prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa. Przedsiębiorstwa wkraczające na arenę tworzenia dobra społecznego i środowiskowego muszą być świadome złożoności procesu wprowadzania zmian. Poprzez rzetelną analizę wpływu powinny one rozważyć stopień, w jakim uwzględniają potencjalnie niezamierzone konsekwencje i podejmują kroki w celu ograniczenia związanego z nimi ryzyka.
Przyjęcie integracyjnych ram wpływu ma kluczowe znaczenie przy odejściu od ocen, które nie sprawdzają się w obecnej formie, ale to dopiero pierwszy krok. Aby osiągnąć postęp, zarówno firmy, jak i interesariusze będą musieli przeanalizować wszystkie cztery obszary wpływu. Założyciele i zespoły zarządzające muszą wziąć pod uwagę wymienione dźwignie, jeśli chcą zoptymalizować swoją działalność pod kątem wpływu na społeczeństwo i środowisko, a myślący społecznie i ekologicznie świadomi pracownicy powinni korzystać z nich przy wyborze miejsca, z którym chcą związać swoją karierę. Agencje ratingowe muszą dostarczać dane dotyczące tych dźwigni, aby interesariusze mogli podejmować świadome decyzje, a inwestorzy powinni poszerzyć zakres swoich kryteriów, uwzględniając cztery opisane przez nas obszary przy wyborze miejsca ulokowania kapitału. Zmiany te pomogą nam wszystkim wykorzystać potencjał biznesu do rozwiązywania najbardziej palących problemów świata. •
