Hardiness – sposób radzenia sobie ze stresem

Gdy pojawia się sytuacja kryzysowa, uciekasz czy wychodzisz naprzeciw zagrożeniu? Użalasz się nad sobą czy szukasz rozwiązania? Skupiasz się na emocjach czy aktywnie szukasz pomocy? Która strategia przetrwania bardziej się opłaca? Która jest zdrowsza?

Człowiek nauczył się radzenia sobie z różnego rodzaju zagrożeniami. W zależności od naturalnych predyspozycji i charakteru, przyjmuje taką a nie inną postawę wobec nadciągającego kryzysu. Celem nadrzędnym jest przetrwanie przy jednoczesnym zminimalizowaniu skutków ubocznych dla danej jednostki. Jedną z takich strategii jest przyjęcie postawy hardiness. Czym różni się od innych?

Odpowiedzialność za własny stres

To, jak poradzimy sobie z sytuacjami kryzysowymi i wynikającym z nich stresem zależy głównie od indywidualnych metazasobów. O reakcji na zagrożenie decyduje zarówno nasze doświadczenie, jak i wiedza. Jednak umiejętność radzenia sobie z kryzysem czerpiemy przede wszystkim z własnej indywidualnej osobowości, która potrafi warunkować zachowanie. Jednym z takich zasobów jest tzw. hardiness, czyli osobowościowa odporność czy też wytrzymałość.

Osoby nią dysponujące odznaczają się umiejętnością wykorzystania możliwości zewnętrznych, oraz własnego kapitału  wewnętrznego, w celu poradzenia sobie z sytuacją kryzysową oraz zminimalizowania stresu. Rzadko kiedy trapi je poczucie bezsilności, w zamian za to dysponują kreatywnością w rozwiązywaniu problemów, jak również przekonaniem o własnym wpływie na sytuacje wydarzające się wokół. To osoby samodzielne i niezależne, dla których trudności to naturalna rzecz w drodze do dalszego rozwoju, dbające o  rozbudowaną sieć kontaktów społecznych, biorące odpowiedzialność za siebie i swoje działania.

Magiczna zasada „trzech C”

Osobowość hardiness budują trzy czynniki – commitment (zaangażowanie), control (kontrola), challenge (wyzwanie), tworzące tzw. „trzy C” (3Cs). Zaangażowanie oznacza poświęcanie uwagi rzeczom, dziejącym się naokoło oraz działanie zmierzające do osiągnięcia postawionych celów z poczuciem ich sensu. Kontrola to przeświadczenie o celowości własnych działań, wpływających na bieg zdarzeń. Wyzwanie to przekonanie, że jedyną pewną rzeczą w życiu jest zmiana, a towarzyszący jej stres czy kryzys to jedynie następny krok do rozwoju. Takie podejście do występujących niebezpieczeństw umożliwia skupienie się na faktach i szukanie realnego wyjścia z sytuacji a nie analizowanie emocji, wyrażających się zaprzeczeniem lub wyparciem.

Hardiness a zdrowie

Kryzys łączy się nieodzownie ze stresem. O ile ten krótkotrwały może zmobilizować do działania, to ten przedłużający się prowadzi wcześniej czy później do nieprzyjemnych konsekwencji fizycznych, jak i psychicznych. Pojawiają się w organizmie choroby, bóle czy niezidentyfikowane dolegliwości. Osobowość hardiness absolutnie nie chroni nas bezpośrednio przed negatywnymi skutkami kryzysu. Ma jednak wpływ na zachowania prozdrowotne. Jak wykazują badania, osoby odznaczające się tym typem osobowości w ciężkich dla siebie momentach podejmują działania pomagające im zachować dobre zdrowie i samopoczucie. W ten sposób zmniejszają poziom stresu, ratując się przed ewentualnymi kłopotami zdrowotnymi wywoływanymi często przez stres.

Badania pokazują, że osoby o innej konstrukcji psychicznej, mniej odporne, częściej cierpią na dolegliwości związane z przedłużającym się stresem. Wykazują także tendencje do zachowań zwiększających ryzyko wystąpienia choroby.

Różnicę pomiędzy osobami z wykształconą osobowością twardą i bez niej widoczne są również na poziomie aktywności zachodzących w organizmie. Otóż w 2001 roku wykonano badania nad procesem namnażania się limfocytów, jako odpowiedzią na atak mikroorganizmów. Okazało się, że u osób z wysokim poziomem hardiness, reakcja organizmu była jednoznaczna – nastąpił znaczny wzrost liczby białych krwinek układu odpornościowego, czyli przystąpił on do samoobrony.

Hardiness w pracy

Osoby mające osobowość odporną znacznie lepiej radzą sobie również w pracy. Umiejętność znalezienia się w sytuacjach kryzysowych oraz wpływania na innych ludzi, skutkuje nie tylko naturalnym rozwojem na zajmowanych stanowiskach, ale również warunkuje odniesienie sukcesu.

Potwierdziły to badania przeprowadzone jeszcze w XX wieku w latach 1975–1987. Wykazały one, że odporna osobowość w sposób zasadniczy wpływa na zajmowaną pozycję w pracy. Badaniem objęto 450 mężczyzn i kobiet zatrudnionych w firmie przechodzącej gwałtowne zmiany. Aż 2/3 osób zostało dotkniętych wówczas załamaniem psychicznym. Reszta zespołu natomiast spokojnie przeszła przez trudny dla innych czas, zachowując dobrą kondycję. Mało tego, mimo stresującego okresu, rozwijała się zawodowo oraz awansowała. Były to właśnie osoby mające osobowość hardiness rozwiniętą na wysokim poziomie. Ci pracownicy skupili się przede wszystkim na poszukiwaniu rozwiązań kolejno pojawiających się problemów, ucząc się jednocześnie nowych rzeczy, które mogli wykorzystywać z sukcesem w przyszłości. Ponadto nastawione były na budowanie bliskich relacji z ważnymi dla nich osobami i wzajemne wsparcie polegające na zachęcaniu do działania. Przebywając w przedłużającym się stresie, zadbały również o swoje zdrowie i dobre samopoczucie. Ich celem były przede wszystkim elastyczne dopasowanie się do zmiany i zarządzenie nią tak, aby jak najwięcej dla siebie zyskać.

Wygląda na to, że postawa hardiness niesie ze sobą same korzyści – lepsze radzenie sobie z kryzysowymi sytuacjami w życiu oraz przedłużającym się stresem, co wprost przekłada się na lepszy stan zdrowia. Wspomaga samorozwój nawet w najbardziej ekstremalnych sytuacjach życiowych. Wspiera proces pozyskiwania wiedzy, elastyczny sposób zarządzania sobą i swoimi możliwościami. W konsekwencji prowadzi do spełnienia zawodowego. A wszystko to jest możliwe dzięki uruchomieniu określonych scenariuszy działań, zmierzających do rozwiązania problemu a nie do analizy emocji występujących w momencie kryzysu.

Co jednak z tymi, których natura nie obdarzyła tak drogocennym skarbem, jakim jest osobowość twarda? Skazani są na choroby i wyginięcie? Na szczęście można nauczyć się uruchamiania w sobie określonego zespołu postaw, odpowiedzialnego za indywidualne reakcje i czerpać z tych zasobów do woli.

PRZECZYTAJ TAKŻE » » »

Ewa Stelmasiak: zarządzanie stresem to trud, który się opłaca 

Zarządzanie sobą | Motywacja, Stres

Joanna Koprowska PL, Ewa Stelmasiak PL

Aby zadbać o innych, najpierw musisz zadbać o siebie – mówi Ewa Stelmasiak, ekspertka ds. kultury well-being. Menedżerowie powinni sobie wziąć do serca te słowa zwłaszcza teraz. Tylko jak to zrobić, skoro na wszystko brakuje dziś czasu?

Przyjaciel czy wróg menedżera? Jak radzić sobie ze stresem 

Zarządzanie sobą | Stres, Zdrowie

Joanna Koprowska PL, Izabela Dobrowolska PL

Jak rozpoznawać momenty, gdy z zachęcającego do działania przyjaciela zamienia się on w podstępnego wroga?

Dlaczego walka ze stresem nie jest wskazana? 

Zarządzanie sobą | Zarządzanie sobą, Stres

Katarzyna Tatarkiewicz PL

Ze wszystkich stron atakuje nas stres. Mało tego, gdzie się nie odwrócimy, tam dobre rady, jak skutecznie z nim walczyć. Tylko, że „walka” sama w sobie też niesie stres. I tak się koło zamyka. Jak wobec tego poradzić sobie z tą epidemią stresu i cudownych sposobów na zapanowanie nad nim? Co robić?