Reklama
Dołącz do liderów przyszłości i zdobądź przewagę! Sprawdź najnowszą ofertę subskrypcji
Analiza danych, Big Data

Naukowe metody radzenia sobie z „czarnymi łabędziami”

17 marca 2020 5 min czytania
Renee Boucher Ferguson
Naukowe metody radzenia sobie z „czarnymi łabędziami”

Jeśli „czarny łabędź” kojarzy ci się z dużym ptakiem lub thrillerem psychologicznym z Natalie Portman, to najpewniej nie zajmujesz się ryzykiem organizacyjnym.

Dla menedżera ds. ryzyka „czarne łabędzie” są bardzo mało prawdopodobnymi zdarzeniami, które mogą wywrzeć kolosalny wpływ na biznes lub społeczeństwo w tych sporadycznych przypadkach, w których rzeczywiście wystąpią. Znakomitym przykładem takiego zjawiska jest katastrofa w Fukushimie, w marcu 2011 roku, wywołana fatalną kombinacją potężnego trzęsienia ziemi na morzu i będącego jego efektem tsunami. Następstwem tych zdarzeń był wyciek z reaktora, któremu – zdaniem niektórych – można było (i należało) zapobiec dzięki lepszemu planowaniu.

Dane w zarządzaniu ryzykiem

Nowe badania pokazują, że wykorzystując wiele rodzajów danych, menedżerowie mogą przyczynić się do zapobieżenia (lub przynajmniej ograniczenia) szkód będących następstwem „czarnych łabędzi” i innych niebezpiecznych martwych punktów. Warunek: by trafnie określić potencjalne ryzyko, organizacje powinny w mniejszym stopniu polegać na doświadczeniu i intuicji, a w większym na zintegrowanych danych.

Wpływ danych na skuteczne zarządzanie ryzykiem dobrze obrazuje artykuł pt. „Zarządzanie ryzykiem za pomocą danych” autorstwa Rona Kenetta, który jest profesorem wizytującym na Uniwersytecie w Lublanie w Słowenii oraz badaczem związanym z Uniwersytetem w Turynie we Włoszech oraz z Polytechnic School of Engineering przy Uniwersytecie Nowojorskim.

Zdaniem Kenetta, właściwe wykorzystanie danych organizacyjnych może pomóc w zapobieganiu niektórym z tych destrukcyjnych i w dużej mierze nagłych zdarzeń. W praktyce chodzi o gromadzenie i integrację danych, a także budowanie systemów wspomagania decyzji w zakresie zarządzania ryzykiem opartych na danych, które uzupełniają i ulepszają bardziej tradycyjne metody stosowane obecnie. Według Kenetta:

Tradycyjne zarządzanie ryzykiem polega na subiektywnych ocenach i analizach oddziaływania opartych na scenariuszu. To popularne podejście bazuje na opiniach ekspertów i jest stosunkowo łatwe do wdrożenia… Tymczasem nowoczesne zarządzanie oparte na dowodach opiera się na danych, a nie jedynie na opiniach, w celu poprawy skuteczności i wydajności. W tym kontekście zarządzanie ryzykiem powinno wykorzystywać informacje ze strukturalnych źródeł ilościowych (dane liczbowe) oraz z semantycznych nieuporządkowanych źródeł (np. nagrania tekstowe, głosowe lub wideo) przy formułowaniu strategii oceny i ograniczania ryzyka.

Szczeble dojrzałości praktyk zarządzania ryzykiem

W swoich badaniach Kenett przedstawia poszczególne szczeble dojrzałości praktyk zarządzania ryzykiem:

  1. Intuicyjna – z pominięciem formalnych metod.

  2. Jakościowa – oceny ryzyka oparte na ekspertyzach.

  3. Ilościowa – niektóre dane są gromadzone i wykorzystywane do uzyskiwania kluczowych wskaźników ryzyka.

  4. Semantyczna – analiza nieustrukturyzowanych danych, takich jak dzienniki logowania czy blogi odzwierciedlające wrażenia użytkownika.

  5. Zintegrowana – dane z różnych źródeł są zintegrowane w spójny system zarządzania ryzykiem.

„Wiele organizacji znajduje się na poziomie 1. lub 2. – ostrzega Kenett. – Wspinaczka po kolejnych szczeblach drabiny stanowi duże wyzwanie zarządcze i technologiczne”. Organizacje, które osiągną trzeci i czwarty szczebel – połączą dane ilościowe z semantycznymi – będą mogły wspiąć się na ostatni szczebel integracji danych i będą najlepiej przygotowane do zarządzania niespodziewanym ryzykiem.

Kenett, który jest również prezesem i dyrektorem generalnym firmy analitycznej KPA Group, sugeruje, że zarządzanie ryzykiem operacyjnym jest pochodną złożoności biznesu i środowiska, w którym działa firma. „W konsekwencji, im większa złożoność, tym większa potrzeba integracji wewnętrznych i zewnętrznych źródeł danych oraz filtrowania danych zewnętrznych zgodnie z wewnętrznymi regułami i definicjami”.

Łabędzie w odcieniach szarości

Kennett nie jest odosobniony w popularyzacji zarządzania ryzykiem za pomocą danych. Bill Pieroni, dyrektor operacyjny globalnego giganta ubezpieczeniowego Marsh, twierdzi, że wykorzystanie dużych zbiorów danych jest najlepszym sposobem zarządzania ryzykiem – nawet „czarnymi łabędziami”.

Zdaniem Pieroniego, chociaż „czarne łabędzie” to jednostkowe zdarzenia – niewypłacalność państw w Ameryce Południowej i Środkowej, kryzys oszczędności i pożyczek w Stanach Zjednoczonych, październikowy krach rynków akcji na Wall Street czy masakra na rynku obligacji w USA – to jednak występują z większą częstotliwością niż dotychczas. Ta prawidłowość sugeruje, że niektóre na pozór niepoznawalne zdarzenia można w większym lub mniejszym stopniu przewidzieć. Innymi słowy, wydarzenia związane z „czarnymi łabędziami” „ustępują miejsca łabędziom w wielu odcieniach szarości”.

To w tym miejscu dane wchodzą do gry. „Konkurenci, którzy wykorzystują duże zbiory danych, będą mogli coraz sprawniej identyfikować, modelować i działać w celu ograniczenia lub potencjalnego wykorzystania tych zagrożeń” – pisze Pieroni.

Mimo to Pieroni uważa, że kluczowe jest rozróżnienie pojęć ryzyka i niepewności, dwóch powiązanych, lecz odrębnych zjawisk. W poście z 2013 roku Pieroni napisał, że te dwa terminy są często używane zamiennie, podczas gdy w rzeczywistości mają odmienne znaczenie:

Niepewność to nieznane, a zatem niemożliwe do opanowania zagrożenia. Natomiast ryzyko jest możliwe do zaakceptowania, uniknięcia bądź przeniesienia. Organizacje, które w pełni wykorzystują duże zbiory danych, odkrywają i przekształcają niepewność w znane ryzyko, a także rozpracowują i wykorzystują słabe strony rywali.

„Duże, długowieczne i odnoszące sukcesy organizacje są często najbardziej narażone na mylenie ryzyka z niepewnością” – mówi Pieroni. Ich największym problemem jest wyizolowane przywództwo i podejmowanie decyzji na podstawie doświadczenia i przeczucia. „Jeśli dane i analizy nie są częścią procesu decyzyjnego i informacji zwrotnej na temat wyników, organizacja będzie w coraz większym niebezpieczeństwie. Tradycyjne strategie i taktyki działają dopóty, dopóki okażą się przestarzałe, zwykle z katastrofalnym skutkiem”.

Tekst po raz pierwszy opublikowany został w 2014 roku. Dziś, w kontekście epidemii koronawirusa wciąż jest aktualny – przyp.red.

O autorach
Tematy

Może Cię zainteresować

Multimedia
Metaverse to szansa dla biznesu. Czy Twoja firma jest gotowa?

W świecie zdominowanym przez sztuczną inteligencję, Metaverse może wydawać się technologią drugiego planu. Jednak ignorowanie jej potencjału to błąd strategiczny. Dowiedz się, dlaczego technologia Metaverse, mimo obecnej fazy rozwoju, jest kluczowa dla przyszłości biznesu i jak firmy mogą przygotować się na nadchodzącą transformację.

Horyzontalna ilustracja 3D w stylu hiperrealistycznym przedstawia długą, cienką belkę zawieszoną na centralnym trójkątnym wsporniku. Po lewej stronie belki znajduje się przezroczysty sześcian z delikatnie świecącymi, schematycznymi wzorami przypominającymi układ scalony – symbolizując sztuczną inteligencję. Po prawej stronie – surowy, ciężki kamień o nieregularnej fakturze – symbol ludzkiego myślenia i refleksji. Kompozycja jest idealnie wyważona, a tło utrzymane w subtelnym gradiencie błękitno-beżowego światła tworzy spokojną, kontemplacyjną atmosferę. Czy sztuczna inteligencja osłabia zdolności krytycznego myślenia liderów biznesu?

Sztuczna inteligencja radykalnie przekształca współczesne zarządzanie, stawiając przed liderami fundamentalne pytanie strategiczne. Czy jednocześnie systematyczne poleganie na zaawansowane systemy AI nie prowadzi do erozji kluczowych kompetencji poznawczych kadry kierowniczej?

Analitycy Brookings Institution przedstawili niepokojące ostrzeżenie. Nadmierne zaufanie do systemów AI może systematycznie osłabiać zdolności kreatywnego oraz krytycznego myślenia w organizacjach. Zjawisko to przypomina mechanizm, w którym technologie GPS ograniczyły umiejętności nawigacyjne, a wyszukiwarki internetowe zredukowały potrzebę zapamiętywania faktów.

Mechanizm intelektualnej degeneracji: zaufanie kontra weryfikacja

Kluczowym czynnikiem degradacji poznawczej jest bezwarunkowe zaufanie do technologii. Systemy AI generują pozornie precyzyjne odpowiedzi w ułamkach sekund, w rezultacie tworząc złudne wrażenie nieomylności algorytmów.

Badanie Microsoft/CMU ujawniło krytyczny wzorzec behawioralny. Użytkownicy narzędzi generatywnych automatycznie akceptują propozycje AI bez pogłębionej analizy. Co więcej, szczególnie niebezpieczne okazuje się przekonujące przedstawienie interfejsu algorytmu.

Polacy chcą AI w pracy – ale na własnych zasadach. Co zaufanie do wirtualnych agentów mówi o przyszłości przywództwa?

Coraz więcej firm wdraża wirtualnych asystentów i analityków opartych na sztucznej inteligencji, chcąc zyskać na efektywności i innowacyjności. Ale co na to pracownicy? Najnowsze badanie przeprowadzone przez ASM na zlecenie Salesforce ujawnia jednoznacznie: Polacy są otwarci na AI w miejscu pracy, ale tylko pod warunkiem zachowania kontroli i zrozumienia jej działania.

Gorące serca i brutalna rzeczywistość, czyli o budowaniu empatii w organizacji

Empatia liderów to za mało, gdy systemy, procesy i decyzje organizacji świadczą o braku troski. Oto cztery strategie, które skutecznie adresują to wyzwanie.  W świecie biznesu często słyszymy o „wyścigu szczurów” i bezwzględnym pięciu się po korporacyjnej drabinie „po trupach”. Taki scenariusz często przywodzi na myśl „Władcę Much”, gdzie prym wiodą najsilniejsi, a słabsi muszą ustąpić. Wielu uważa, że aby przetrwać i odnieść sukces, po prostu „trzeba być twardym”. Ale czy to jedyna droga?

Konferencja „Odpowiedzialny biznes w praktyce – zrównoważony rozwój jako klucz do przyszłości”

Podsumowanie

Konferencja „Odpowiedzialny biznes w praktyce – zrównoważony rozwój jako klucz do przyszłości” odbyła się 15 kwietnia 2025 roku z inicjatywy ICAN Institute oraz Partnerów. Wydarzenie było poświęcone tematyce zrównoważonego rozwoju, ESG oraz społecznej odpowiedzialności biznesu.

Obecność licznych przedstawicieli biznesu oraz ich aktywne uczestnictwo w dyskusjach miały istotny wpływ na wysoki poziom merytoryczny konferencji. Wymiana wiedzy, doświadczeń i dobrych praktyk w zakresie ESG stanowiła ważny element wydarzenia, przyczyniając się do kształtowania odpowiedzialnych postaw w środowisku biznesowym oraz wspierania długofalowych, wartościowych inicjatyw.

Pięć lekcji przywództwa dla „twardych” prezesów

Choć może się wydawać, że styl przywództwa oparty na kontroli i wydawaniu poleceń wraca do łask, rzeczywistość pokazuje coś zupełnie innego — to liderzy o wysokiej inteligencji emocjonalnej osiągają lepsze rezultaty

Jak fundusz Apollo wdraża AI w spółkach portfelowych

Apollo Global Management uczyniło ze sztucznej inteligencji priorytet: intensywnie pracuje nad rozwojem zdolności AI w swoich spółkach portfelowych, by uczynić je bardziej konkurencyjnymi i wartościowymi. Firma szczegółowo analizuje, jaki wpływ może mieć wdrożenie AI na projekty w tych spółkach oraz jak ewoluuje wykorzystanie AI w ich branżach. Sukcesy Apollo z ostatnich pięciu lat stanowią dowód, że AI może już dziś tworzyć realną wartość biznesową.

Spójrz na swoją firmę z zewnątrz, aby ocenić jej atuty Chcesz przestać popełniać te same błędy? Spójrz na swoją organizację z zewnątrz!

Liderzy muszą nauczyć się patrzeć na własną organizację oczami innych. Kluczowe znaczenie ma tu umiejętność zdystansowania się wobec osobistych emocji i spojrzenie z zewnątrz, na przykład oczami potencjalnego inwestora. Istotne jest również nawiązanie dialogu z pracownikami lub kontrahentami. Pozwala to dostrzec nowe możliwości oraz ukryte zagrożenia.

„Ślepe punkty” przywództwa

Samoewaluacja  to wyjątkowo trudne zadanie. Tymczasem liderzy stojący na czele organizacji powinni dokonywać jej cyklicznie. I to nie tylko w kontekście oceny samego siebie, ale też całej działalności. Szukając odpowiedzi na strategiczne dylematy, osoby zarządzające często angażują się w prowadzenie coraz to większej liczby badań i analiz. W wielu sytuacjach jednak może się wydawać, że wynikają z nich wciąż te same wnioski i rozwiązania, a cały proces myślowy kołem się toczy. Jak wskazuje ekspertyza McKinsey & Company takie sytuacje mogą pojawiać się wtedy, kiedy pomija się tak zwane ślepe punkty przywództwa. Są to obszary, w których łatwo nie zauważyć istotnych kwestii. To zjawisko może nasilać się ze względu na utarte przekonania, ograniczenia poznawcze lub brak różnorodności perspektyw. Przywódcy są często tak mocno zaangażowani w losy firmy, że nie zauważają swojego zbytniego przywiązania do znanych rozwiązań. Ponadto wielostopniowa struktura hierarchiczna oraz zawiły sposób raportowania może zakrzywiać informacje docierające na szczyt.

Cieśnina Ormuz: ceny ropy i łańcuchy dostaw pod presją

Kiedy wojna wybucha w sercu globalnego szlaku paliwowego, konsekwencje są natychmiastowe: rosną ceny paliw, spadają indeksy, narasta niepewność. Cieśnina Ormuz – wąskie gardło, przez które przepływa jedna trzecia światowej ropy raz jeszcze przypomina, jak bardzo biznes jest uzależniony od geopolityki. Czy Europa i Polska są gotowe na kolejne uderzenie w gospodarkę?

Multimedia
Ukryty rynek pracy menedżerów: nowa rzeczywistość rekrutacyjna

Rynek pracy, szczególnie dla kadry menedżerskiej i C-level, dynamicznie się zmienia. W ostatnich latach obserwowana jest ograniczona liczba publikowanych ofert pracy, a procesy rekrutacyjne wydłużają się, osiągając nawet kilkanaście etapów. Agnieszka Myśliwczyk, IT headhunterka i ekspertka rynku, podkreśla, że nie jest to tyle kryzys, co „wyzwanie”, z którym mierzą się liderzy. Ważne jest także odważne sięganie po nowe, z ciekawością i satysfakcją, bez „dziadowania” czy poczucia zmęczenia życiem. Mimo wyzwań, takich jak ageizm czy podwójna dyskryminacja kobiet 50+, optymizm i proaktywne podejście są kluczowe.

Materiał dostępny tylko dla subskrybentów

Jeszcze nie masz subskrypcji? Dołącz do grona subskrybentów i korzystaj bez ograniczeń!

Subskrybuj

Newsletter

Otrzymuj najważniejsze artykuły biznesowe — zapisz się do newslettera!