Z raportu „2016: The Future Value Chain”, przygotowanego przez CapgeminiIndeks górny 11, wynika, że czynniki, które w najbliższych latach zdeterminują złożone łańcuchy dostaw i wpłyną na ich jakość, mają zarówno zewnętrzne źródła – a więc zupełnie niezależne od uczestników łańcucha – jak i ściśle związane z prowadzonym przez firmę biznesem (obejmując procesy zachodzące w organizacjach i ich otoczeniu).
Zewnętrzne czynniki zmian
Niezależnie od tego, że pewne procesy przebiegają poza strukturami organizacji biznesowych, przedsiębiorstwa oraz ich dostawcy i klienci powinni wziąć je pod uwagę. Jeśli nie dziś, to już wkrótce będą się wprost przekładać na sprawność łańcuchów dostaw.
Gospodarka. Choć już dziś można mówić o pewnych tendencjach na światowych rynkach, ich moc i konsekwencje będą jeszcze silniejsze w najbliższej dekadzie. Mowa o rosnącym potencjale takich rynków, jak: Chiny, Brazylia, kraje Afryki, ale też Korea Południowa, Indie i zapewne też Rosja. Będą się one rozwijać znacznie szybciej niż Unia Europejska czy Stany Zjednoczone. Oznacza to jeszcze większe zmiany, jeśli chodzi o popyt na poszczególnych lokalnych rynkach oraz lokalizację rynków wytwórczych.
Kraje grupy BRICSIndeks górny 22 już rok temu powołały wspólny bank mający wspierać inwestycje na kontynencie afrykańskim; jego kapitał to 50 miliardów dolarów. Inna inicjatywa BRICS w ostatnim czasie to wspólny kandydat na szefa Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Według raportów MFW, już w 2011 roku gospodarka Brazylii wyprzedziła gospodarkę Wielkiej Brytanii, a w ubiegłym roku znalazła się na 6. miejscu na świecie, z PKB w wysokości 2,5 biliona dolarów, Indie zaś stanowią od lat globalne centrum usług, choć – podobnie jak choćby Chiny – coraz silniej rozwijają produkcję pod własnymi markami. Z jednej strony kraje BRICS stanowią rozrzucone po całym globie, kluczowe ogniwa złożonych łańcuchów dostaw, z drugiej zaś rosnący popyt wewnętrzny może definitywnie zmienić globalny obieg usług i produktów. Kraje BRICS rosną bowiem nie tylko z powodu inwestycji z zewnątrz (outsourcing usług, tanie siły pracownicze), lecz stają się ważnymi rynkami konsumpcji wewnętrznej. Podobnie w przypadku Chin, gdzie bank ICBC jest dziś najpotężniejszą firmą na świecie (detronizując amerykański JPMorgan, wg rankingu Forbes Global 2000). Drugą pozycję również zajmuje firma z Państwa Środka, China Construction Bank.
Ekologia. Niedobór naturalnych zasobów oraz takie zjawiska jak globalne ocieplenie to jedno z wyzwań, z którym już od jakiegoś czasu mierzy się przemysł. W najbliższych latach czynnik „eko” stanie się jeszcze ważniejszy. Przedsiębiorcy będą się koncentrować na komunikowaniu oszczędnego eksploatowania zasobów, korzystania ze źródeł energii, zużycia wody, emisji szkodliwych gazów i odpadów. Wszystko to, jako warunki niezbędne, będzie coraz powszechniej uwzględniane w zrównoważonym łańcuchu dostaw.
Nowe reguły budowania łańcucha dostaw
Demografia. Uczestniczymy również w kluczowej zmianie demograficznej o globalnym zasięgu. W krajach Dalekiego Wschodu rośnie liczba konsumentów (i sił pracowniczych), społeczeństwa Zachodu zaś w lawinowym tempie się starzeją. Temu trendowi towarzyszy silna migracja ludności do największych aglomeracji miejskich (trend ogólnoświatowy). Oba te czynniki będą wpływać na strukturę łańcuchów dostaw o globalnym zasięgu (alokacja sił produkcji, sprzedaży etc., podążające ze zmieniającymi się trendami). Weźmy za przykład obszar Unii Europejskiej. Już na początku 2011 roku (dane Eurostat) w UE mieszkało 7,6 miliona3 obywateli z państw europejskich nienależących do UE‑27; ponad połowę z nich stanowili obywatele Turcji, Albanii i Ukrainy. Druga co do wielkości grupa pochodziła z Afryki (24,9%), a kolejne – z Azji (21,3%), obu Ameryk (15,8%) i Oceanii (0,8%). Ponad połowa zamieszkałych w UE obywateli krajów afrykańskich przybyła z Afryki Północnej, często z Maroka lub Algierii. Wielu obywateli Azji mieszkających w UE pochodzi z południowej lub wschodniej Azji, w szczególności z Indii lub Chin. Spośród obywateli państw nienależących do Unii, którzy w 2011 roku mieszkali w UE‑27, blisko połowa (44,8%) posiadała obywatelstwo kraju o wysokim wskaźniku HDIIndeks górny 44 (prawie połowa z nich pochodziła z Turcji, Albanii i Rosji), natomiast nieco większy odsetek (47,6%) wywodził się z państw o średnim HDI (jedną piątą z nich stanowili obywatele Maroka, a kolejnymi pod względem liczebności grupami byli obywatele Chin i Ukrainy). Pozostałe 7,6% zamieszkałych w UE obywateli państw nienależących do Unii pochodziło z krajów o niskim HDI (30% z nich miało obywatelstwo nigeryjskie albo irackie).
Nowe technologie. Rozwój i rosnąca dostępność rozwiązań IT (coraz niższe ceny i sprzedaż na masową skalę) obejmują zarówno procesy logistyczne, na przykład kontrola zamówień i jakości, śledzenie transportów, przesył danych i ich przetwarzanie, jak i codzienne życie konsumentów. Świat wirtualny wkracza niemal we wszystkie sfery życia (dostęp do Internetu, popularyzacja serwisów społecznościowych, a także coraz powszechniejsze użycie urządzeń mobilnych, jak smartfony i tablety). W praktyce oznacza to z jednej strony zwiększanie efektywności i niezawodności łańcuchów dostaw (kto nie wprowadzi technologicznych innowacji, straci dystans do czołówki), z drugiej zaś wpływa na transparentność procesów produkcji i sprzedaży dóbr. Konsumenci mogą wywierać znacznie większy wpływ niż kiedykolwiek na jakość produktów, usług czy obsługę klientów. Mogą też wymieniać informacje i opinie między sobą na niespotykaną dotąd skalę (wpływ na wizerunek marki i jej reputację).
Regulacje prawne. Przepisy prawne coraz częściej przekładają się na jakość produkcji i usług. Te zaś mogą stanowić ważne ogniwa w łańcuchach dostaw. Ich respektowanie wymaga od uczestników łańcucha strategicznego planowania i bilansowania kosztów. Poza tym coraz ważniejsze jest rozpoznanie specyfiki prawnej i kulturowej poszczególnych rynków, które są włączone do łańcucha dostaw. Tak aby uniknąć kryzysów. Rośnie też trend polegający na ujednolicaniu regulacji prawnych na ponadnarodowym poziomie (na przykład w granicach Unii Europejskiej), przy czym generalnie zaostrzanie przepisów, zwłaszcza środowiskowych, ma miejsce zarówno na poziomie krajowymi i międzynarodowym, jak i lokalnym.
Intencją większości regulacji jest uwzględnienie nowych reguł zatrudniania (uelastyczniania godzin pracy oraz poszanowania warunków pracy), jak również ochrony zasobów środowiska naturalnego.
Wewnętrzne czynniki zmian
Niektóre zmiany zachodzące w otaczającym nas świecie bezpośrednio towarzyszą organizacjom, które korzystają ze złożonych łańcuchów dostaw i zaawansowanych rozwiązań logistycznych. W opinii ekspertów Capgemini, łączy je ogólne zjawisko rosnącej transparentności procesów na wszystkich etapach produkcji, a także zaangażowania i zwiększonej wrażliwości społecznej kooperantów (względy etyczne i wizerunkowe) oraz odbiorców dóbr, konsumentów (względy etyczne i zmieniający się styl życia, kategoria prosumentów i grup opiniotwórczych, niezależnych od wytwórców). Dochodzi do tego prawdziwy boom technologiczny, który z jednej strony wspiera biznes (usprawnianie procesów), z drugiej – dostarcza narzędzia konsumentom (dostęp do informacji, Internet, urządzenia mobilne, społeczności internetowe etc.).
Zwyczaje konsumenckie. Partnerzy biznesowi i konsumenci są coraz bardziej wymagający wobec oferowanych im produktów i usług. Wynika to z rosnącej świadomości co do procesów towarzyszących produkcji i obsłudze, a także dostępności do informacji. Dzięki serwisom społecznościowym i blogosferze powstała niezwykle silna platforma wymiany opinii konsumenckich, oceny produktów i usług, a także nastąpił olbrzymi wzrost znaczenia głosu konsumenta, który (jak lider opinii) zastępuje rolę niezależnych ekspertów i tradycyjnych narzędzi marketingowych (kampanie reklamowe). Nowe trendy wymuszają zmianę zarówno wśród wytwórców, jak i pośredników oraz sprzedawców końcowych.
Przepływ produktów. Otwartość rynków i postępująca globalizacja powodują zagęszczenie sieci przepływu dóbr. Ilość transakcji i procesów składających się na łańcuch dostaw staje nieraz w sprzeczności ze zdolnością dochowywania należytej jakości. Na wielu poziomach produkcji i usług rośnie rywalizacja o kontrakty i zamówienia, a kluczową rolę odgrywa cena (z powodu wszechobecnego nacisku na efektywność). W praktyce oznacza to trudną sztukę balansowania między sprawnością a jakością w łańcuchu dostaw. Przepływ informacji. Dane i wiedza o rynku stają się jedną z wartości (kapitałem firmy). Zdolność do gromadzenia i przetwarzania informacji może zatem okazać się kluczowa. Stąd też wcześniej wskazana ważna rola rozwiązań IT (w tym takie zjawiska, jak big data oraz nowoczesne narzędzia badawcze i analityczne). Zwłaszcza w złożonych łańcuchach dostaw.
Przepływ informacji – bez względu na lokalizację poszczególnych ogniw łańcucha, strefy czasowe i zaawansowanie technologiczne różnorodnych rynków – staje się istotnym wyzwaniem. Płynność tych procesów wpływa bowiem i na jakość (dotrzymywanie terminów, bezawaryjność, dostęp do informacji o stanie faktycznym np. zasobów magazynowych w czasie rzeczywistym), i na konkurencyjność. Dodajmy, że sprawność w przepływie informacji stanowi rodzaj nacisku na organizacje biznesowe. Transparentność procesów bowiem dotyczy także wiedzy oraz rosnącej świadomości konsumentów i instytucji kontrolnych (regulatorzy, media).
Czynniki rynkowe, jak również zmiany społeczno‑gospodarcze i technologiczne, pozornie niemające związku z transportem czy logistyką, coraz częściej determinują charakter nowych, złożonych łańcuchów dostaw. W praktyce oznacza to, że planując długofalowo, firmy uczestniczące w łańcuchach muszą szereg tych elementów wziąć pod uwagę jako katalizatory zmian. Dziś wydaje się to kluczowe, aby sprostać konkurencji i coraz większym wymogom kooperantów, klientów i konsumentów finalnych dóbr.
Capgemini, wspólnie z GCI (Global Commerce Initiative), skorzystało z doświadczeń największych globalnych organizacji, jak: Nestlé, Colgate‑Palmolive, Kraft, Danone, Unilever, British American Tbacoo, Philips, L’Oreal, Wall‑Mart Stores, Procter & Gamble czy MGL METRO Group Logistics i SCA Packaging.
BRICS – skrót od pierwszych liter krajów najszybciej rozwijających się (po dołączeniu w 2011 r. RPA nazwę BRIC zmieniono na BRICS); chodzi o sojusz rynków następujących krajów: Brazylia, Rosja, Indie, Chiny oraz RPA.
Wszystkie dane: Eurostat; http://epp.eurostat.ec.europa.eu/
HDI (z ang. Human Development Index), wskaźnik rozwoju społecznego, wprowadzony przez ONZ.
