Streszczenie: Sztuczna inteligencja na trwałe zmienia sposób, w jaki zarządzamy organizacjami. Automatyzacja procesów to dopiero początek – prawdziwe wyzwanie dla liderów to przedefiniowanie roli człowieka w świecie algorytmów. W artykule analizujemy, które kompetencje – od empatii i kreatywności po odporność poznawczą i etyczne przywództwo – stają się kluczowe w erze AI. Omawiamy regulacyjne i inwestycyjne ramy rozwoju technologii w Polsce i Europie, a także wskazujemy konkretne rekomendacje, jak tworzyć przewagę opartą nie na technologii samej w sobie, lecz na jej odpowiedzialnym, ludzkim zastosowaniu.
Między AI a ludzką kreatywnością
Kreatywność, wyobraźnia, humor – dotąd uznawane za wyłącznie ludzkie – dziś są imitowane przez sztuczną inteligencję, stawiając fundamentalne pytania o przywództwo w erze AI. Sztuczna inteligencja generuje teksty, obrazy, muzykę, a nawet żarty. Czy oznacza to, że maszyny dorównały człowiekowi także w jego najbardziej subtelnych umiejętnościach?
Bob Mankoff, rysownik magazynu „The New Yorker”, uważa, że nie. Jego zdaniem humor nie rodzi się z danych, lecz z emocji, świadomości własnej niedoskonałości i wrażliwości na kontekst. AI może symulować humor, lecz nie rozumie jego źródła.
To właśnie napięcie – między potęgą obliczeniową a ludzką intuicją – rodzi kluczowe pytania: gdzie kończy się twórczość człowieka, a zaczyna symulacja algorytmu? Jak zarządzać w rzeczywistości, w której inteligencja staje się sztuczna, ale autentyczne przywództwo nadal wymaga człowieka?
Ludzka przewaga: humor, empatia, kreatywność
W czasach postępującej automatyzacji, paradoksalnie to właśnie cechy głęboko ludzkie – humor, empatia i kreatywność – stają się zasobami o kluczowym znaczeniu dla liderów.
Humor, czyli umiejętność zauważania absurdu oraz budowania porozumienia poprzez wspólne doświadczenie śmiechu, opiera się na kontekście kulturowym i emocjonalnej więzi. Jak trafnie zauważa Bob Mankoff: „Komputer może opowiedzieć dowcip, ale nie roześmieje się razem z nami”. Najbardziej zaawansowane modele językowe są w stanie generować żarty, lecz nie wychwycą subtelności kulturowych czy ironii. Tymczasem liderowski humor pełni rolę katalizatora – skraca dystans, rozładowuje napięcia i wzmacnia relacje. Sztuczna inteligencja, pozbawiona emocji i świadomości kontekstu, nie wniesie tej jakości do organizacji.
Empatia również pozostaje poza pełnym zasięgiem automatyzacji. Choć AI potrafi identyfikować ton wypowiedzi i sugerować uspokajające komunikaty, nie oznacza to rzeczywistego współodczuwania. Prawdziwy lider nie tylko reaguje, ale aktywnie słucha, dostosowuje decyzje z troską o dobro zespołu i buduje trwałe zaufanie. Według raportu Harvard Business Review, aż 57% pracowników nie ufa sztucznej inteligencji w kwestii interpretacji ludzkich emocji w miejscu pracy. Emocjonalna wiarygodność pozostaje zatem niezaprzeczalnie domeną człowieka, szczególnie w sytuacjach kryzysowych, interpersonalnych i wymagających szczególnej wrażliwości.
Kreatywność natomiast wykracza poza schematyczność działania AI. Modele generatywne opierają swoje działania na przetwarzaniu i rekombinacji istniejących danych, nie potrafiąc stworzyć czegoś zupełnie nowego ex nihilo. Człowiek posiada unikalną zdolność integrowania odległych kontekstów, stawiania nieoczywistych pytań i wyobrażania sobie innowacyjnych scenariuszy. Choć algorytmy wspomagają procesy twórcze, inicjatywa oraz ostateczny osąd wciąż leżą w gestii liderów. W biznesie kreatywność to nie tylko projektowanie nowych produktów, ale też znajdowanie nietypowych rozwiązań, dostrzeganie możliwości tam, gdzie inni widzą ograniczenia, oraz redefiniowanie znanych procesów.
Polska i Europa wobec AI: regulacje, inwestycje i biznesowe realia
Polski sektor prywatny szybko nadrabia zaległości w obszarze cyfryzacji. W 2024 roku firmy w Polsce przeznaczyły ponad 400 mln euro na rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji. Dzięki temu kraj znalazł się w europejskiej czołówce użytkowników modeli generatywnych. Według raportu Microsoftu, 61% pracowników w Polsce korzysta z AI na co dzień – od pisania tekstów po tłumaczenia i podsumowania.
Równocześnie aż 70% polskich menedżerów uważa, że wdrożenie rozwiązań opartych na AI to nieodzowny warunek utrzymania konkurencyjności.
Dynamiczny rozwój AI w Polsce i Europie idzie w parze z rosnącymi wymaganiami regulacyjnymi. AI Act, przyjęty przez Unię Europejską w 2024 roku, wprowadza czteropoziomowy system oceny ryzyka związanego z wykorzystaniem sztucznej inteligencji – od technologii zakazanych po te o minimalnym zagrożeniu. Systemy stosowane m.in. w rekrutacji, diagnostyce czy ocenie zdolności kredytowej będą musiały spełniać wymogi dotyczące jakości danych, przejrzystości decyzji i nadzoru człowieka. Polska aktywnie wdraża nowe przepisy i rozważa powołanie organu nadzorczego odpowiedzialnego za kontrolę zgodności z regulacjami unijnymi.
Europa konsekwentnie stawia na „trustworthy AI” – rozwiązania etyczne, transparentne i bezpieczne dla użytkowników. Oprócz regulacji prawnych, rozwój takiego podejważenia AI wspierają znaczące inwestycje. Program „AI Continent” przewiduje aż 200 mld euro na rozwój sztucznej inteligencji w krajach Unii Europejskiej, obejmując działania od rozbudowy infrastruktury technologicznej po inwestycje w dane, edukację i praktyczne wdrożenia. Jedna z pierwszych tzw. AI factories powstaje właśnie w Poznaniu w ramach projektu AIF Piast, co wzmacnia pozycję Polski jako regionalnego centrum kompetencji technologicznych.
Istotnym elementem ekosystemu AI w Polsce są także prężnie działające startupy – takie jak Samurai Labs, deepsense.ai czy Infermedica. Ich działalność pokazuje, że Polska nie ogranicza się jedynie do adaptacji zagranicznych rozwiązań, lecz aktywnie współtworzy globalne innowacje technologiczne. Dla liderów biznesowych to nie tylko dostęp do technologii, talentów i finansowania, ale też konieczność działania w coraz silniej regulowanym środowisku, które wymaga świadomego przywództwa.
Nowe kompetencje a przywództwo w erze AI
Rola lidera ewoluuje – oprócz strategicznego myślenia i tradycyjnych kompetencji zarządzania zespołem coraz istotniejsze stają się umiejętności technologiczne, analityczne oraz społeczne. Przywództwo w erze AI wymaga całkowicie nowego zestawu kompetencji – dynamicznych, hybrydowych i multidyscyplinarnych.
1. Cyfrowa świadomość i technologiczna ciekawość
Lider nie musi być specjalistą od programowania modeli AI, jednak powinien rozumieć zasady ich działania, realne możliwości oraz ograniczenia. Kluczowa jest gotowość do nauki przez działanie: testowanie narzędzi, eksperymentowanie z technologiami i przełamywanie oporu przed nowością. Brak komfortu technologicznego nie może być wymówką – przeciwnie, jest impulsem do proaktywności.
2. Krytyczne myślenie i odporność poznawcza
AI dostarcza odpowiedzi, lecz nie gwarantuje ich poprawności. Lider musi umieć je kwestionować, zadawać trafne pytania, weryfikować źródła informacji oraz identyfikować ukryte uprzedzenia i błędy poznawcze w danych. Kompetencja analityczna przekształca się z prostego przyswajania informacji w umiejętność ich selekcji, oceny i interpretacji.
3. Inteligencja emocjonalna i empatia
Im bardziej zautomatyzowane środowisko pracy, tym bardziej wzrasta znaczenie autentycznej obecności lidera. Aktywne słuchanie, reagowanie na obawy zespołu i wsparcie w krytycznych momentach to obszary, w których człowiek pozostaje niezastąpiony. Technologia może sygnalizować emocje i nastroje, ale tylko lider potrafi odpowiednio zareagować i zbudować relacje oparte na zaufaniu.
4. Uczenie się przez całe życie
Tempo zmian na rynku premiuje tych liderów, którzy nieustannie inwestują w rozwój własnych kompetencji. Uczestnictwo w szkoleniach, promowanie eksperymentowania oraz nagradzanie ciekawości poznawczej to dzisiaj niezbędne składniki budowania adaptacyjnej kultury organizacyjnej. Lider, który daje przykład ciągłego rozwoju, skutecznie inspiruje do tego cały zespół.
5. Integracja dyscyplin i zarządzanie zmianą
Współczesny lider staje się integratorem – łączy wiedzę biznesową z rozumieniem technologii. Musi efektywnie współpracować z zespołami rozwijającymi i wdrażającymi rozwiązania AI, interpretować dane oraz projektować procesy uwzględniające synergię ludzi i technologii. Kluczową kompetencją jest też zarządzanie zmianą – obejmuje ono jasną komunikację, wsparcie w przekwalifikowaniu pracowników i ich aktywne zaangażowanie w transformację.
Etyczne przywództwo
AI stawia przed liderami nowe wyzwania etyczne – od kwestii prywatności po zagrożenie stronniczością algorytmów. Liderzy powinni znać nie tylko regulacje prawne, takie jak AI Act, ale również ustanawiać w organizacjach jasne zasady odpowiedzialnego stosowania technologii. Kodeksy etyczne, komitety ds. AI oraz transparentność decyzji stają się integralnymi elementami nowoczesnego ładu korporacyjnego.
Człowiek w świecie algorytmów
Dynamiczny rozwój sztucznej inteligencji rodzi pytania głębsze niż sama technologia: kim jest człowiek w epoce algorytmów i jaka jest jego rola? AI już dziś przewyższa ludzi w przetwarzaniu danych, a wkrótce może ich zastąpić także w zadaniach uznawanych dotąd za kreatywne. Nie musi to jednak prowadzić do utraty sensu ludzkiej pracy – pod warunkiem, że przedefiniujemy, co oznacza „być potrzebnym”.
Filozofowie technologii od dawna sugerują, że ludzie nie powinni rywalizować z maszynami w dziedzinach, w których te ostatnie mają naturalną przewagę. Zamiast tego należy pielęgnować cechy czyniące nas unikalnymi, takie jak relacyjność, świadomość, empatia. Yuval Noah Harari zauważa, że przyszłość człowieka nie musi opierać się na produktywności, lecz raczej na zdolności do tworzenia sensu, budowania więzi społecznych i osobistego rozwoju.
Nadal nierozwiązanym pytaniem pozostaje kwestia świadomości – granicy, której AI nie przekroczy. Algorytmy nie doświadczają świata, nie odczuwają emocji ani nie dysponują wolną wolą. Choć technologia optymalizuje procesy, nie jest w stanie doświadczyć satysfakcji, radości czy współczucia. Człowiek pozostaje jedynym realnym źródłem intencji oraz wartości.
Etyka i odpowiedzialność lidera wobec AI
W tym kontekście rola lidera nabiera nowego, etyczno-filozoficznego wymiaru. To lider decyduje, które zadania mogą zostać powierzone AI, a które powinny pozostać domeną człowieka – choćby ze względów moralnych. Przykładowo: algorytm może wskazać pracownika osiągającego niską efektywność, lecz decyzja o jego przyszłości musi uwzględniać kontekst sytuacyjny, indywidualny potencjał i osobiste okoliczności. W tym sensie „human-centric AI”, promowana m.in. przez Unię Europejską i wpisana do regulacji AI Act, stanowi nie tylko formalny przepis, ale także deklarację wartości.
Sztuczna inteligencja działa wyłącznie na podstawie danych pochodzących od ludzi. Tym samym staje się zwierciadłem, odbijając nasze wzorce zachowań, język i uprzedzenia. Z tego wynika zobowiązanie do autorefleksji oraz odpowiedzialności. AI może odegrać kluczową rolę w rozwiązaniu najpoważniejszych problemów współczesności, jednak tylko wówczas, gdy ludzki lider nada jej właściwy kierunek.
W cyfrowym świecie lider nie ogranicza się już wyłącznie do zarządzania wskaźnikami. Musi zadawać fundamentalne pytania o sens i konsekwencje podejmowanych działań – o ich wpływ na ludzi oraz zgodność z wyznawanymi wartościami. Tylko człowiek może zapytać: „Czy to, co robimy, jest dobre?”, i tylko człowiek może udzielić na nie odpowiedzi. Tym bardziej przywództwo w erze AI wymaga refleksji nie tylko o efektywności, ale o wartościach i wpływie.
Przywództwo w erze AI: jak skutecznie prowadzić firmę
Sztuczna inteligencja przestała być już technologią przyszłości – dziś stanowi integralną część codzienności biznesowej. Dla liderów oznacza to konieczność gruntownego przedefiniowania podejścia do zarządzania, budowania zespołów oraz kreowania przewagi konkurencyjnej. Z perspektywy praktycznej, przywództwo w erze AI wymaga także konkretnych działań. Poniżej pięć strategicznych rekomendacji.
Przywództwo w erze AI: 5 praktycznych rekomendacji
1. Traktuj AI jako narzędzie, a nie zagrożenie
Zamiast konkurować z technologią, lider powinien tworzyć warunki do efektywnej współpracy ludzi i algorytmów. Automatyzacja powinna obejmować zadania rutynowe i powtarzalne, podczas gdy ludzkie relacje, kreatywność oraz strategiczne myślenie wymagają ochrony i rozwoju. Technologie należy wdrażać etapowo, otwarcie przyjmując innowacje, lecz zawsze z rozwagą i świadomością ich potencjalnych konsekwencji.
2. Inwestuj w ludzi i rozwijaj ich kompetencje
Sztuczna inteligencja jest dostępna dla wszystkich, jednak skuteczność jej wykorzystania zależy od kultury organizacyjnej oraz poziomu kompetencji pracowników. Konieczny jest rozwój zarówno umiejętności technologicznych, jak i społecznych – od analizy danych po empatię i adaptacyjność. Lider powinien wspierać eksperymentowanie, promować ciągłe uczenie się oraz wymianę wiedzy wewnątrz zespołów.
3. Dawaj przykład swoim zachowaniem
Transformacja technologiczna zawsze rozpoczyna się na najwyższych szczeblach organizacji. Liderzy powinni aktywnie korzystać z narzędzi AI w swojej codziennej pracy, angażować się w rozwój technologiczny przedsiębiorstwa, ale równocześnie ustanawiać klarowne standardy etyczne. Szczególnie istotna jest jasna komunikacja zasad odpowiedzialnego wykorzystania technologii, zwłaszcza gdy decyzje podejmowane z udziałem AI bezpośrednio wpływają na życie ludzi.
4. Wykorzystuj lokalny ekosystem innowacji
W Polsce i Europie intensywnie rozwijają się programy wsparcia projektów związanych z AI – od grantów i konsorcjów po startupy oraz regionalne centra technologiczne. Lider powinien stale monitorować otoczenie, aktywnie budować partnerstwa biznesowe oraz przygotować organizację do zgodności z wymogami regulacyjnymi, takimi jak unijny AI Act. Wczesne dostosowanie do obowiązujących przepisów może stać się źródłem realnej przewagi konkurencyjnej i wzmocnić reputację firmy.
5. Buduj kulturę organizacyjną opartą na wartościach humanistycznych
Nawet najbardziej zaawansowana technologia nie zastąpi unikalnego ducha firmy. Wspieraj różnorodność w zespołach, doceniaj zaangażowanie ludzi wdrażających nowe rozwiązania technologiczne oraz wzmacniaj poczucie sensu i tożsamości organizacyjnej. AI może zwiększać efektywność, ale tylko liderzy są w stanie wyznaczyć kierunek, który zapewni trwały rozwój oparty na wartościach.
Ostatecznie nie chodzi o to, aby liderzy „upodobnili się do AI”, lecz by efektywnie ją wykorzystywali, pozostając głęboko ludzkimi. Algorytmy uczą się na podstawie danych z przeszłości. Tymczasem, to właśnie ludzie – ich intuicja, wartości i wizja – kształtują przyszłość i wyznaczają kierunki dla przywództwa w erze AI.
