Z badania przeprowadzonego w grudniu 2011 roku przez PwC i SMG KRC Millward Brown dla Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP)* wynika, że pojęcie społecznej odpowiedzialności biznesu zna jedynie 31% polskich firm. Badanie zostało przeprowadzone na próbie 850 przedsiębiorstw i objęło firmy różnej wielkości (mikro, małe, średnie i duże). Pytania były zadawane prostym językiem, nie używano anglojęzycznych czy słabo rozpowszechnionych sformułowań, aby uniknąć zaciemnienia wyników wynikającego z niezrozumienia.
Spośród siedmiu wymienionych w normie ISO 26000 obszarów społecznej odpowiedzialności (ład organizacyjny, prawa człowieka, relacje z pracownikami, środowisko naturalne, zaangażowanie społeczne i rozwój, uczciwe praktyki rynkowe i relacje z konsumentami) polscy przedsiębiorcy za najważniejsze dla rozwoju swoich firm uważają relacje z konsumentami i pracownikami – odpowiednio 74% i 72% wskazań. Uderzający jest jednak fakt, że na przestrzeganie zasad CSR w tych obszarach decydowało się już tylko nieco ponad 40% badanych firm (więcej w ramce Zagadnienia CSR wskazywane jako kluczowe i działania firm w ramach tych zagadnień). Zasady, które były uwzględnione w badaniu, to: odpowiedzialność (za wpływ na społeczeństwo, środowisko, gospodarkę oraz zapobieganie nieprzewidzianym, niezaplanowanym negatywnym skutkom działalności); przejrzystość (informowanie w sposób jasny i kompletny o działaniach organizacji, które mają lub mogą mieć wpływ na społeczeństwo i środowisko), etyczne postępowanie (działania organizacji oparte na wartościach: uczciwości, sprawiedliwości i prawości), szacunek dla potrzeb interesariuszy, respektowanie norm prawa, respektowanie międzynarodowych regulacji, respektowanie praw człowieka.
Analiza stanu wdrażania zasad odpowiedzialności w poszczególnych obszarach prowadzi do kilku zaskakujących odkryć. W dalszej części tekstu przedstawiam najważniejsze wnioski z badania w każdym z siedmiu obszarów CSR.
Prawa człowieka
Realizacja zasad CSR w tym obszarze w większości firm polega na przestrzeganiu przepisów, np. kodeksu pracy, oraz traktowaniu ludzi z szacunkiem. Konkretne działania, takie jak np. poszanowanie praw pracowniczych (do urlopu, godziwego wynagrodzenia, premii) czy działania przeciwdziałające dyskryminacji, wskazywane są już jednak znacznie rzadziej. Zaledwie 15% firm zapewnia odpowiednie warunki pracy osobom niepełnosprawnym.
Ład organizacyjny
68% wszystkich firm deklaruje posiadanie misji i wizji, 64% – określonych wartości organizacyjnych, a 70% – kodeksu etycznego firmy. Jednak już tylko 20% posiada te dokumenty w formie pisemnej, co stawia pod znakiem zapytania istotność tych aspektów dla codziennego działania firmy oraz skuteczność ich wdrażania. Niemal ź firm poddaje ocenie wyniki finansowe. Relacje ze społecznością lokalną to jednak przedmiot oceny dla zaledwie 16% badanych firm! Trudno się dziwić, skoro 14% przedsiębiorstw nie widzi wokół siebie żadnych interesariuszy, na których wywiera wpływ. Tymczasem podstawą idei CSR jest szerokie spojrzenie na otoczenie i uwzględnienie jego przedstawicieli w myśleniu strategicznym.
Relacje z pracownikami
O stanie zaawansowania idei odpowiedzialnego biznesu w polskich firmach wiele mówią wyniki badań w obszarze relacji z pracownikami. Na pytanie o sposoby dbania o satysfakcję zatrudnionych aż 66% badanych (najwięcej wskazań) mówiło o terminowym wypłacaniu wynagrodzeń. Odsetek wskazań dla wykraczających poza przestrzeganie prawa benefitów, takich jak wyjazdy i imprezy integracyjne, opieka medyczna itp., waha się między 4 a 12%. 40% firm nie zapewnia żadnych udogodnień pracownikom posiadającym małe dzieci. Co ciekawe, już na etapie rekrutacji wyłania się niezbyt ciekawy z perspektywy przestrzegania zasad CSR obraz polskiego przedsiębiorcy. Okazuje się, że aż 50% firm, zatrudniając pracownika, bierze pod uwagę jego płeć, a spora część otwarcie przyznaje, że patrzy też na takie czynniki, jak: wiek (42%), kraj pochodzenia (21%), fakt posiadania dzieci (14%) czy orientacja seksualna (11%).
Środowisko naturalne
Stosowanie ekologicznych rozwiązań biurowych jest najbardziej popularną wśród polskich firm metodą redukowania negatywnego wpływu działalności gospodarczej na środowisko. Większość (70%) badanych stara się oszczędzać zasoby naturalne takie jak energia czy woda, przy czym najczęściej wymienianym sposobem jest stosowanie energooszczędnych żarówek (78%) i wyłączanie sprzętów z prądu po zakończonej pracy (73%), a więc działania bardzo proste, a wręcz oczywiste. Korzystanie z odnawialnych źródeł energii czy ograniczenie emisji dwutlenku węgla deklaruje już znacznie mniej firm (9% i 4%). Niepokoić może fakt, że aż 52% badanych, podejmując istotne decyzje biznesowe dotyczące firmy, nie bierze pod uwagę ich ewentualnego wpływu na środowisko naturalne, a 60% nie informuje społeczności lokalnych o generowanych zanieczyszczeniach.
Uczciwe praktyki rynkowe
Ponad trzy czwarte firm nie posiada mechanizmów służących przeciwdziałaniu praktykom korupcyjnym, zaś wśród tych, które jakieś stosują, przeważają kodeksy etyczne i szkolenia niewspomagane narzędziami i systemami zgłaszania i monitoringu naruszeń. Firmy generalnie deklarują terminowe regulowanie zobowiązań finansowych wobec dostawców i partnerów biznesowych, jednak aż 40% przyznaje, że czyni tak „zazwyczaj”. O tym, jak w polskich firmach wygląda przestrzeganie zasad odpowiedzialności w łańcuchu dostaw, świadczy fakt, iż 40% firm nie prowadzi żadnej oceny swoich dostawców pod kątem realizacji zasad CSR.
Relacje z konsumentami
Aż połowa przedsiębiorstw nie posiada procedury rozpatrywania skarg klientów, co może dziwić, biorąc pod uwagę wysokie miejsce tego obszaru wśród czynników wskazywanych jako ważne dla rozwoju. Obszarem trudnym jest także transparentność działań firm. Wśród informacji najczęściej udostępnianych są dane na temat władz firmy i dotyczące zaangażowania w działania CSR. Najmniej, bo tylko 45%, firm udostępnia informacje o swoich finansach.
Zaangażowanie społeczne i rozwój
Niespełna co czwarta badana firma realizuje jakiekolwiek działania na rzecz społeczności lokalnej. Te, które realizują tego typu działania, najczęściej wspierają finansowo organizacje społeczne lub sponsorują imprezy sportowe i kulturalne.
Ale już takie działania jak umożliwienie pracownikom pracy na rzecz innych w godzinach służbowych bądź inne formy wolontariatu pracowniczego stosuje tylko niewielka grupa firm – odpowiednio 8% i 7%. Przy realizacji działań społecznych firmy nie wykorzystują także efektu synergii płynącego ze współpracy np. z organizacjami pozarządowymi. Ponad połowa firm nie angażuje się we współpracę ani z administracją centralną, ani samorządową, ani z organizacjami pozarządowymi, w ramach działań na rzecz społeczności lokalnej.
Przedstawione wyniki badań świadczą o tym, że koncepcja odpowiedzialnego biznesu to dla większości polskich przedsiębiorstw nadal głównie element działań PR. Potwierdza to fakt, że najczęściej (74%) wskazywaną korzyścią wynikającą ze stosowania zasad CSR jest właśnie „pozytywny wizerunek”. Jednocześnie jednak 45% przedstawicieli firm dodaje, że korzyścią z przestrzegania zasad CSR są wyższe przychody, a 58% uznaje, że podnoszenie motywacji pracowników, co wskazywałoby na krok w dobrym kierunku, jeśli chodzi o postrzeganie roli CSR dla rozwoju firm.
* „Ocena stanu wdrażania standardów społecznej odpowiedzialności biznesu”, PwC i Millward Brown SMG/KRC dla Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, grudzień 2011, badanie przeprowadzono na próbie 850 przedsiębiorców.
