Trendy ekologiczne, odczuwalne skutki zmian klimatycznych, rosnące ceny energii, a także większa świadomość klientów, sprawiają, że zielona transformacja polskich firm nabiera rozmachu. Zmiana modelu gospodarczego na bardziej ekologiczny – a więc taki, w którym firmy redukują ilość odpadów, emitują mniej CO2, korzystają z odnawialnych źródeł energii i stawiają na zrównoważony rozwój – przestaje być już wyborem, a staje się koniecznością.
ABY PRZETRWAĆ w trudnych warunkach, polskie przedsiębiorstwa muszą dostosować swoją działalność do wymogów zielonej transformacji. Według raportu „Green Transformation Index”, opracowanego przez think tank Climate Transparency, Polska znalazła się na trzynastym miejscu wśród 57 badanych krajów pod względem postępu w zielonej transformacji. W raporcie uwzględniono takie kryteria jak emisja gazów cieplarnianych, zużycie energii odnawialnej czy polityka klimatyczna rządu.
Choć polskie firmy wciąż mają dużo do zrobienia w kwestii zmniejszenia emisji, to jednak coraz więcej z nich podejmuje już konkretne działania proekologiczne, choć trzeba przyznać, że często pobudki takich działań są bardziej prozaiczne, niż wynikają z chęci ratowania świata przed zagładą ekologiczną. Zmienność otoczenia gospodarczego, rosnące ceny energii oraz niestabilne ceny paliw powodują, że przedsiębiorcy szukają możliwości optymalizacji zużycia energii oraz realnych oszczędności. Regulacje dotyczące wykazywania efektywności energetycznej dodatkowo zmuszają do podejmowania działań mających na celu maksymalne wykorzystanie możliwości zaopatrywania się w energię pochodzącą ze źródeł odnawialnych – wskazuje prezeska zarządu E.ON Foton Anna Kułach.
Kryzys energetyczny katalizatorem zmian
Dbałość o efektywność energetyczną biur, hal produkcyjnych czy magazynów jest po części przejawem troski o środowisko, a po części działaniem wymuszonym przez okoliczności. Rosyjska inwazja na Ukrainę w 2022 roku przyczyniła się do olbrzymiego szoku energetycznego, wynikającego z rekordowo wysokich cen oraz ryzyka zaburzeń dostaw energii. Kryzys energetyczny odciska piętno w całej Europie. Skutki odczuwają zarówno gospodarstwa domowe, jak i przedsiębiorcy. W ciągu zaledwie roku prąd w Polsce zdrożał 2,5‑krotnie. Mimo że rząd wprowadził narzędzia osłonowe, dzięki którym MŚP w 2023 roku nie płacą za energię elektryczną więcej niż w drugiej połowie 2022 roku, to i tak przedsiębiorcy mają świadomość tego, że jest to rozwiązanie krótkofalowe.
Według danych Digital Poland, prezentowanych na łamach raportu „Elektryczność 4.0 – tańsza, czystsza i stabilniejsza energia dla polskich przedsiębiorstw. Edycja 2022”, aż 89% małych i średnich firm uznało, że podwyżki cen za prąd w zeszłym roku były co najmniej umiarkowanie dotkliwe. Ta nieciekawa sytuacja skłoniła firmy do poszukiwania rozwiązań na własną rękę, które nie ograniczają się jedynie do przerzucania rosnących kosztów działalności na klientów, co oczywiście w większości firm i tak było jednym z podstawowych sposobów radzenia sobie ze wzrostem cen energii.
Z raportu „Wpływ wysokich cen energii na prowadzenie biznesu w segmencie MŚP”, zrealizowanego przez GFK Polonia na zlecenie ING Banku Śląskiego w sierpniu 2022 roku, dowiadujemy się, że wysokie ceny energii skłoniły firmy do większego zainteresowania inwestycjami w efektywność energetyczną i odnawialne źródła energii (OZE). Warto przy tym wspomnieć, że średni udział kosztów energii w kosztach działalności dla 28% firm wynosi między 5 a 10%, a dla 41% podmiotów między 10 a 30%.
Nic zatem dziwnego, że jakakolwiek podwyżka cen za prąd negatywnie odbija się na finansach przedsiębiorstw. Szanse na dalszy rozwój firmy widzą m.in. w transformacji energetycznej i biorą sprawy w swoje ręce. Z jednej strony poszukują sposobów na zoptymalizowanie zużycia energii, a z drugiej na wykorzystanie nowoczesnych zielonych rozwiązań, które uniezależnią je od zewnętrznych dostawców energii i ich rosnących cen. Już 4 na 5 ankietowanych przez Digital Poland uznaje, że przejście na OZE jest koniecznością. A z ustaleń GPK Polonia wynika, że 36% firm wybrało inteligentną transformację energetyczną właśnie z ich wykorzystaniem.
Coraz więcej firm rozważa stworzenie własnej mikroelektrowni czy podjęcie współpracy komercyjnej z dostawcami zielonego prądu.
Szukając sposobów przejścia na zieloną energię, firmy mogą się zdecydować m.in. na tzw. model solar as a service. W tym wypadku nie ponoszą bowiem kosztów związanych z inwestycją i utrzymaniem instalacji fotowoltaicznej, a jedynie płacą dostawcy za dostarczoną energię słoneczną w ramach długoterminowej umowy. Na tego typu rozwiązanie zdecydowała się już w 2018 roku firma Orange Polska, która podpisała umowę z Solarpro Polska, w ramach której będzie przez 20 lat płacić stałą cenę za energię potrzebną do zasilania serwerów.
Coraz więcej firm rozważa stworzenie własnej mikroelektrowni czy podjęcie współpracy komercyjnej z dostawcami zielonego prądu. Ponadto firmy poszukują sposobów na wygenerowanie oszczędności, w czym mogą pomóc założenie izolacji i ocieplenie wszystkich przegród, uszczelnienie okien, zainstalowanie nowoczesnych rozwiązań do pochłaniania lub odbijania światła. Poza wdrażaniem nowych rozwiązań pojawiają się również dobre nawyki w firmach, pomagające minimalizować zużycie energii. Do takich praktyk zaliczymy: wyłączanie z prądu urządzeń, z których się aktualnie nie korzysta (niepozostawianie ich w trybie stand by), włączanie klimatyzacji, tylko gdy wszystkie okna są zamknięte.
Zielone inspiracje
Zielonych rozwiązań na rynku nie brakuje. Jednym z ciekawych przykładów działań proekologicznych jest zastosowanie tzw. zielonych dachów, czyli sadzenie roślin na dachach budynków. Pozwala to na poprawę izolacyjności cieplnej, redukcję zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych. Dodatkowo zielone dachy są korzystne dla środowiska, ponieważ poprawiają jakość powietrza, zatrzymują wodę deszczową i zmniejszają efekt miejskiej wyspy ciepła.
Innym przykładem działań proekologicznych, które są coraz bardziej popularne w Polsce, są samochody elektryczne. Wzbogacanie floty firmowej o takie pojazdy pozwala na znaczne ograniczenie emisji gazów cieplarnianych oraz oszczędność na kosztach paliwa. Ponadto coraz więcej miast w Polsce wprowadza strefy niskoemisyjne, do których nie będą miały wjazdu samochody z silnikami spalinowymi, a posiadanie samochodu elektrycznego stanie się coraz bardziej korzystne dla przedsiębiorstw.
Kolejnym ciekawym przykładem działań związanych z zieloną transformacją jest wprowadzenie koncepcji tzw. zielonych magazynów, czyli wykorzystanie energii słonecznej i innych źródeł odnawialnych do zasilania magazynów oraz wykorzystanie inteligentnych systemów zarządzania energią, co pozwala na optymalizację zużycia energii i redukcję kosztów operacyjnych.
Warto również zwrócić uwagę na przykłady działań proekologicznych podejmowanych przez największe przedsiębiorstwa na świecie, takie jak np. Coca‑Cola, której jednym z celów jest osiągnięcie neutralności węglowej do roku 2040 poprzez redukcję emisji CO2 w procesie produkcji i dystrybucji napojów oraz zastosowanie opakowań z materiałów zrównoważonych. Koncern oszacował, że dzięki zastosowaniu energooszczędnych technologii oraz odnawialnych źródeł energii w swoich zakładach oszczędzi około 3 miliardów dolarów w ciągu 20 lat. Nie tylko giganci, ale także mniejsze firmy coraz częściej stawiają sobie ambitne długofalowe cele, z których, miejmy nadzieję, wywiążą się tak z korzyścią dla siebie, jak i klimatu oraz społeczeństwa.
Trzeba się liczyć z kosztami
Firmy wkraczające na ścieżkę zielonej transformacji spodziewają się długofalowych korzyści, ale muszą jednocześnie pamiętać o tym, że takie zmiany zazwyczaj są skomplikowane oraz zawsze wiążą się z kosztami, często niemałymi. Jednym z wyzwań jest konieczność inwestycji w nowoczesne technologie, które zwłaszcza na początku wymagają większych nakładów, a na zwrot z inwestycji trzeba poczekać. Na przykład zainstalowanie paneli fotowoltaicznych na dachu budynku może być kosztowne, ale po pewnym czasie przedsiębiorstwo może oszczędzić na rachunkach za energię elektryczną.
Trudno podać w tym kontekście konkretne kwoty, ponieważ koszty zielonej transformacji w przedsiębiorstwie zależą od wielu czynników, takich jak wielkość firmy, sektor działalności, zakres zmian i wdrożeń technologicznych. Zazwyczaj koszty inwestycji w proekologiczne rozwiązania są zróżnicowane i, jak szacują eksperci, mogą wahać się od kilku tysięcy do nawet kilku milionów złotych.
Ale nie tylko same koszty stanowią dla firm wyzwanie. Innym, wcale nie małym, może być zmiana wewnętrznej kultury i sposobu myślenia pracowników, którzy powinni wdrażać proekologiczne rozwiązania w firmie. Zmiana ta może wymagać szkoleń i edukacji pracowników, aby zrozumieli korzyści, jakie przynoszą zrównoważone inicjatywy, i dołączyli do transformacji firmy, przejawiając na co dzień postawy proekologiczne. Często wiąże się to z modyfikacją indywidualnych nawyków, a to, jak wiadomo, nigdy nie należy do łatwych zadań.
Kolejnym wyzwaniem jest dostosowanie się do coraz bardziej rygorystycznych przepisów związanych z ochroną środowiska, co wymaga od firm nie tylko zmiany swoich działań, ale również przestrzegania nowych norm prawnych. A tych przybywa. Jak również inicjatyw, w ramach których powstają partnerstwa na linii biznes–rząd czy biznes–organizacje pozarządowe.
Firmy niejednokrotnie obawiają się kosztów czy skali zmian koniecznych do przeistoczenia się w zieloną organizację i to powstrzymuje je przed działaniem. Warto jednak, by budowały świadomość potencjalnych korzyści nie tylko w wymiarze wizerunkowym. Według raportu ClimateWorks Foundation, wdrożenie polityki zrównoważonego transportu w firmach może przynieść oszczędności na poziomie nawet 50% kosztów związanych z transportem. Z kolei organizacje World Green Building Council i Dodge Data & Analytics na łamach raportu „Greening the Building Sector: Trends in Adopting Net Zero Energy” dzieliły się wyliczeniami, z których wynika, że wdrożenie proekologicznych rozwiązań w budynkach biurowych może przynieść oszczędności nawet do 40% kosztów energii. A Global Market Insights w publikacji „Energy Management Systems: Maximizing Savings and Energy Efficiency” wskazywał, iż wprowadzenie systemów zarządzania energią może przynieść oszczędności na poziomie od 5 do 30% kosztów energii elektrycznej. Przy tym wszystkim należy jednak pamiętać, że koszty i oszczędności są uzależnione od wielu czynników, a wdrożenie zielonej transformacji w firmie to proces długofalowy, który wymaga stałych działań i wdrażania coraz to nowych rozwiązań.
Zielona transformacja – krok po kroku
Przekształcenie się z firmy działającej w sposób tradycyjny, a więc energo- i zasobochłonny, bez większego zainteresowania swoim wpływem na środowisko, wymaga wielu złożonych działań, nakładów finansowych i strategii. Warto w nim uwzględnić pięć poniższych punktów.
Audyt wpływu firmy na środowisko i określenie, jakie działania należy podjąć, aby zminimalizować ślad węglowy. Ważne jest także uświadamianie pracowników na temat ochrony środowiska oraz wprowadzenie do firmy zasad zrównoważonego rozwoju.
Efektywność energetyczna firmowych obiektów i procesów produkcyjnych. Poprzez wykorzystanie najnowszych technologii, takich jak inteligentne systemy zarządzania energią, można zminimalizować zużycie energii, a tym samym ograniczyć koszty operacyjne.
Inwestycje w odnawialne źródła energii, takie jak panele fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe czy geotermia. Dzięki temu firmy będą mogły produkować własną energię, a także obniżyć swoje koszty i wpłynąć na redukcję emisji gazów cieplarnianych.
Weryfikacja łańcuchów dostaw i zobowiązanie partnerów biznesowych do przestrzegania zasad zrównoważonego rozwoju. Poprzez wdrażanie standardów zrównoważonej produkcji firmy mogą wpłynąć na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych oraz zmniejszenie zużycia zasobów naturalnych.
Obserwacja zmian zachodzących na rynku i dostosowywanie oferty do rosnącego zapotrzebowania na produkty i usługi ekologiczne. Firmy, które zdecydują się na wprowadzenie innowacji ekologicznych, będą miały przewagę konkurencyjną na rynku.
Zielona transformacja to nieustanna podróż, która może na pierwszy rzut oka stanowić wyzwanie i zniechęcać do podjęcia pierwszego kroku. Warto jednak dostrzegać w niej przede wszystkim szanse. Wdrażając proekologiczne rozwiązania, firmy mogą obniżyć swoje koszty operacyjne, zyskać przewagę konkurencyjną oraz wpłynąć na ochronę środowiska i przeciwdziałanie zmianom klimatycznym. Ta podróż jest zdecydowanie warta wysiłku. Lepiej się w nią wybrać późno niż wcale, jednak nie warto czekać na ostatni pociąg, bo gdy ten odjedzie, może się okazać, że wraz z nim odjadą wszyscy klienci. •
