Menedżerowie liniowi odgrywają kluczową rolę w tworzeniu bezpiecznych przestrzeni, w których pracownicy mogą mówić o dostrzeżonych nieprawidłowościach.

W jaki sposób organizacje mogą zachęcić do mówienia głośno o działaniach naruszających – niezamierzenie bądź celowo – zasady etyczne? Dlaczego niektórzy pracownicy wolą milczeć, podczas gdy inni zgłaszają nieprawidłowości? We współczesnym świecie liderom korporacji z różnych branż coraz dokładniej patrzy się na ręce. W takich okolicznościach ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej jest budowanie atmosfery silnego przywiązania do reguł etycznych, wspierającego ujawniania informacji o ewentualnych naruszeniach, która pozwoliłaby liderom zareagować szybko i odpowiednio do sytuacji, kiedy ktoś zachowa się niezgodnie ze standardami lub pojawi się trudny dylemat. Stworzenie środowiska, w którym pracownicy mogą bez obaw informować o zauważanych nieprawidłowościach, jest też niezbędne do uniknięcia ich w przyszłości.

W ramach bezprecedensowego globalnego badania dotyczącego etyki w miejscu pracy przeanalizowaliśmy, co sądzą na temat nieetycznego działania osoby, które to zgłaszają oraz co myślą o tym „milczący świadkowe”. Ich opinie pozwoliły nam lepiej zrozumieć czynniki zachęcające i zniechęcające do przełamywania milczenia. Dowiedzieliśmy się też wiele o tym, w jaki sposób liderzy i osoby odpowiedzialne za przestrzeganie kodeksów etycznych mogą skłaniać pracowników do przekazywania informacji.

Choć nasza praca w oczywisty sposób wiąże się z zagadnieniem tzw. sygnalistów (whistleblowers), to w kontekście poczucia bezpieczeństwa i etyki wprowadzamy wyraźne rozróżnienie pomiędzy sygnalistami informującymi o nieprawidłowościach w firmie organy zewnętrzne a osobami zgłaszającymi działania nieetyczne w ramach wewnętrznych struktur. Raportując nielegalne czy nieetyczne działania niezależnym organom, sygnaliści odgrywają niezwykle ważną rolę. Takie osoby prawdopodobnie czują, że ich zastrzeżenia nie mogłyby zostać wyrażone i wysłuchane w obrębie organizacji i nie spotkałyby się z adekwatną reakcją. Jesteśmy zdania, że w zdrowej kulturze organizacyjnej mówienie o problemach i wysłuchiwanie zgłoszeń idą ręka w rękę, co umacnia standardy etyczne. Jeśli zastrzeżenia są zgłaszane, da się szybko wprowadzić odpowiednie zmiany.

Na szczęście organizacje mogą podjąć wiele działań zwiększających prawdopodobieństwo, że pracownicy nie będą milczeć, kiedy zauważą nieetyczne zachowanie. Nasze badania wykazały, że niezbędne do tego jest bezpieczeństwo psychiczne. To zjawisko, szczegółowo studiowane przez współautorkę niniejszego artykułu Amy C. Edmondson, definiuje się jako „wspólne przekonanie podzielane przez członków zespołu, że w zespole można bezpiecznie podejmować ryzyko interpersonalne” – inaczej mówiąc, że „możemy tu mówić, co myślimy” albo po prostu „możemy być sobą”. Dziś wiele globalnych organizacji dostrzega wagę tego konceptu. Podczas gdy wcześniejsze badania w środowisku korporacyjnym, takie jak Project Aristotle w Google’u czy The Art of Teamwork w Microsofcie, wykazały znaczenie bezpieczeństwa psychicznego dla efektywności i kreatywności zespołów, rzadko kiedy przedmiotem badań była jego rola w kontekście etyki zawodowej.

Na początku 2021 roku Novartis podjął inicjatywę w celu zbadania związków między bezpieczeństwem psychicznym i etyką działania, wspieraną przez CEO oraz dyrektora generalnego ds. ryzyka, etyki i compliance. Czerpiąc z publikowanych badań z dziedziny psychologii społecznej, zespół opracował ankietę do mierzenia konstruktów mentalnych i zachowań związanych z etyką (Zobacz: O badaniu). Ankietę wypełniło ponad 38 tys. pracowników z ponad stu krajów, na różnych stanowiskach w hierarchii organizacyjnej. To stworzyło wyjątkową okazję do studiowania bezpieczeństwa psychicznego na zróżnicowanej próbie badawczej o globalnym zasięgu w odniesieniu do innych konstruktów mentalnych i behawioralnych związanych z etyką w miejscu pracy. Wyniki badań pokazują, że bezpieczeństwo psychiczne jest integralną częścią klimatu etycznego organizacji.

O BADANIU
Obszerna ankieta przeprowadzona przez autorów dotyczyła najważniejszych konstruktów psychologicznych i zachowań związanych z etyką, w tym odczuć pracowników dotyczących uczciwości i zaufania, sprawiedliwości organizacyjnej, lojalności, sprzecznych celów i presji, jasności oczekiwań, poczucia kontroli oraz bezpieczeństwa psychicznego. W 2021 roku zaproszono do udziału w ankiecie wszystkich pracowników firmy Novartis. Kwestionariusz był dostępny w 15 językach i uzyskano ponad 38 000 kompletnych odpowiedzi od pracowników z ponad 100 krajów.