Rozwój druku 4D wciąż jest na wczesnym etapie. Mimo to technologia ta ma potencjał przekształcenia organizacji dzięki adaptacyjnym rozwiązaniom ułatwiającym obsługę łańcucha dostaw.
Infrastruktura towarzyszy nam cały czas. Począwszy od rur, które dostarczają każdego ranka wodę do prysznica, po drogi, którymi codziennie jedziemy do pracy. Dlatego, w większości przypadków łatwo zapomnieć, że te działające systemy w ogóle istnieją. Jednak, kiedy infrastruktura zawodzi, mogą pojawić się prawdziwe wyzwania. Związane z fizyczną infrastrukturą, od której jesteśmy zależni, lub z rozwiązaniami leżącymi u podstaw współczesnych łańcuchów produkcji i dostaw.
Ale wyobraź sobie scenariusz, w którym infrastruktura może się dostosowywać i adaptować. Za przykład weźmy rury wodociągowe, które mogłyby dostosować się do wahań temperatury, przepływu wody i ciśnienia, aby zapobiec uszkodzeniom. Taka rura mogłaby się nawet samoczynnie naprawić po rozerwaniu lub pęknięciu. Technologia druku 4D, choć jest wciąż na bardzo wczesnych etapach badawczo‑rozwojowych, potencjalnie umożliwi pojawienie się tego rodzaju funkcji infrastruktury w przyszłości, oszczędzając wysiłek i koszty związane z operacjami biznesowymi i konserwacją części.
Rezultaty mogą przynieść organizacjom rewolucyjne zmiany, pomagając im w tworzeniu bardziej innowacyjnych, zróżnicowanych produktów i usług. Dlatego warto zapoznać się z tą nową technologią i jej potencjałem.
Podstawy druku 4D
Dostosowywanie produktów i usług do bieżących potrzeb klientów niegdyś było czynnikiem wyróżniającym na tle konkurencji. Dziś stało się biznesową koniecznością. Ponieważ technologie i systemy organizacyjne stają się coraz bardziej połączone, w coraz większym zakresie wymieniają się danymi na temat tego, co dzieje się w świecie fizycznym, organizacje mają do dyspozycji więcej wskaźników niż kiedykolwiek wcześniej. Dotyczą one zachowań klienta, funkcjonalności produktu oraz wahań popytu i zmian środowiskowych (takich jak temperatura, wilgotność, wibracje i inne informacje zależne od tego, gdzie i jak produkt ma funkcjonować). Ta cała inteligencja oznacza, że liderzy łańcucha dostaw mogą podejmować świadome decyzje specjalnie dostosowane do każdego scenariusza, co skutkuje większą wydajnością i lepszymi wynikami biznesowymi.
Druk 3D pomógł firmom wykorzystać te dane i informacje, aby sprostać niektórym z tych wymagań, umożliwiając firmom dostosowanie projektów produktów w sposób, który jest trudny, a być może nawet niemożliwy do powielenia w przypadku konwencjonalnej produkcji. Druk 4D, który uważany jest za rozszerzenie druku 3D, może potencjalnie pójść o krok dalej, umożliwiając przekształcanie wydrukowanych części 3D w reakcji na bodźce zewnętrzne, takie jak ciepło, światło, ciśnienie i wilgotność. W praktyce oznacza to, że drukowane obiekty 4D mogą w teorii reagować dynamicznie, zmieniając kształt i właściwości. W przyszłości możliwe będzie wyobrażenie sobie sytuacji, w której produkty stworzone przy użyciu druku 4D będą mogły się dostosowywać do otoczenia, a także do potrzeb i wymogów użytkowników.
Co to jest druk 4D?
Mimo iż sama technologia jest skomplikowana, można ją wyjaśnić stosunkowo prosto. Obiekt jest budowany w sposób addytywny (czyli drukowany w 3D) przy użyciu różnych materiałów o różnych właściwościach. Niektóre z tych materiałów pozostają sztywne, a inne rozszerzają się lub zmieniają w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne. Na przykład, jeśli chodzi o wspomniane rury, rozszerzające się materiały mogą być użyte w złączach, podczas gdy sztywne materiały są używane gdzie indziej – tym samym umożliwiając zginanie i składanie rury w zależności od warunków.
Chociaż druk 4D jest stosunkowo nowy, inteligentne materiały, na których opiera się ta technologia, istnieją już od kilku dziesięcioleci i można je znaleźć w takich przedmiotach, jak: soczewki kontaktowe, systemy dostarczania leków lub inteligentna odzież. Jednak dopiero niedawno postępy w technologii drukowania 3D – takie jak możliwość drukowania obiektów złożonych z wielu materiałów – sprawiły, że aplikacje 4D wydają się możliwe.
Jak organizacje mogą wpleść druk 4D w łańcuch wartości
Druk 4D ma wiele realnych zastosowań w całej organizacji, a jego potencjał może być istotny w całym łańcuchu wartości. Na przykład właściwości produktów do samodzielnego montażu i samonaprawiania mogą teoretycznie stworzyć innowacyjne możliwości w zakresie projektowania i rozwoju produktu, tworzyć wartość obniżenia kosztów operacyjnych i kosztów utrzymania, pomagać w napędzaniu bardziej wydajnych łańcuchów dostaw, a nawet ostatecznie prowadzić do strategicznego zaangażowania klientów. Zatem przyjrzyjmy się każdemu z potencjalnych zastosowań, aby lepiej zrozumieć możliwości 4D.
Innowacje w projektowaniu i rozwoju produktu
Przewidywanie i reagowanie na wszystkie nieprzewidziane okoliczności środowiskowe przy użyciu tradycyjnych materiałów i konwencjonalnych metod produkcji może okazać się trudne dla projektantów. Jednak w przyszłości drukowanie 4D może potencjalnie zostać wykorzystane do przekształcenia projektu produktu, umożliwiając tworzenie obiektów, które nie tylko przewidują, ale też reagują na zmiany warunków środowiskowych. Widzimy już kilka początkowych zastosowań badawczo‑rozwojowych: druk 4D został wykorzystany do testowania klap pneumatycznych w silnikach lotniczych, które otwierają się i zamykają automatycznie w celu kontroli przepływu powietrza. Naukowcy wykorzystali również hydrożele do stworzenia zaworów wodnych drukowanych w technice 4D, które zamykają się w reakcji na temperaturę cieczy. Takie udoskonalenia konstrukcyjne mogą potencjalnie pomóc projektantom zmniejszyć opór ruchu i poprawić efektywność paliwową (w przypadku samolotu) oraz poprawić funkcjonalność (w przypadku zaworu), które są kluczowymi kwestiami dla wydajności i oszczędności kosztów.
Zastosowanie materiałów organicznych w druku 4D może prowadzić do jeszcze innych innowacji projektowych. Na przykład, aby ułatwić oddychanie, pacjentom wszczepiono elementy usztywniające krótkie odcinki dróg oddechowych, drukowane w technologii 4D, złożone z materiałów organicznych. Mogą one przystosować się do zmian zachodzących w ciele pacjenta i ulegają rozpuszczeniu, gdy ich zadanie zostanie zrealizowane.
Niższe koszty eksploatacji i konserwacji
Produkty, które mogą samodzielnie dostosować się do środowiska, są w stanie zapewnić liczne korzyści operacyjne i konserwacyjne. Wyżej wymienione zawory, wykonane na przykład z materiału hydrożelowego, były w stanie automatycznie zamykać się, gdy przepływająca przez nie ciecz przekroczyła temperaturę progową, umożliwiając kontrolę przepływu wody. Ponadto rury drukowane w technologii 4D mogą teoretycznie zmieniać swoją średnicę w zależności od objętości przepływu lub dokonywać innych fizycznych dostosowań na podstawie kryteriów środowiskowych. Zatem, w przypadkach, w których normalne rury pękają lub łamią się z powodu zwiększonego przepływu, rury 4D mogłyby potencjalnie dostosować swój rozmiar, prowadząc do oszczędności w kosztach konserwacji, eksploatacji i wymiany.
Bardziej wydajne łańcuchy dostaw
W miarę rozwoju i ewolucji drukowanie 4D może również zwiększyć wydajność łańcuchów dostaw. Drukowanie 3D ma już wiele zastosowań i chociaż zapewnia znaczną wartość w odniesieniu do indywidualnej produkcji na żądanie, sam montaż końcowy wciąż wymaga czasu. Właśnie tam drukowanie 4D może być pomocne, ponieważ umożliwi samodzielny montaż konstrukcji pomocniczych, takich jak skrzynki, schowki, anteny lub inne instalacje. Części można wytwarzać w fabryce, a następnie montować i całą konstrukcję uruchamiać tam, gdzie ma być użytkowana. To może być szczególnie istotne na odległych lub niedostępnych obszarach, na przykład w sytuacjach kryzysowych, zastosowaniach obronnych lub eksploracji kosmosu.
Strategiczna obsługa klienta
Drukowanie 4D może nawet kiedyś pozwolić firmom na poszerzenie oferty wartości poprzez dodatkowe usługi posprzedażowe. Na przykład polegające na tworzeniu małych, kompaktowych i wygodnych części zamiennych, które niemal całkowicie wyeliminowałyby konieczność dokonywania napraw produktu. Części takie byłyby montowane w skondensowanej formie, a następnie zmieniały kształt, by automatycznie zastąpić części popsute.
Możliwość taka jest w stanie przeobrazić wiele gałęzi przemysłu, w szczególności przemysł lotniczy i kosmiczny, motoryzacyjny oraz inne sektory, w których logistyka i zarządzanie zapasami są istotne. Ponadto automatyczne dostosowywanie się części do warunków środowiskowych może prowadzić do zmniejszenia zapotrzebowania na naprawy i wymiany, oferując tym samym niższe koszty eksploatacji produktu przez cały okres użytkowania.
Przyszłość nabiera kształtu
Nowe technologie pozwoliły firmom przyspieszyć proces innowacji, a drukowanie 4D jest jedną z takich rodzących się technologii, które pewnego dnia mogą zaoferować organizacjom znaczne możliwości tworzenia nowych produktów i usług z większą prędkością. Jednak gdy technologia stanie się bardziej dojrzała, menedżerowie powinni pomyśleć o tym, jak zastosować drukowanie 4D w taki sposób, który umożliwi im jego pełniejsze wykorzystanie, ponieważ ostatecznie drukowanie 4D wychodzi poza fazę badawczo‑rozwojową.
Na przykład producenci powinni rozważyć, w jaki sposób zapewnić spójność i jakość wydrukowanych elementów 4D. Liderzy powinni również wdrażać praktyki operacyjne, które mogą testować wytrzymałość mechaniczną i zapewniać kontrolę jakości. Zespoły powinny również zdefiniować ważne wskaźniki z myślą o nowej technologii, takie jak dopuszczalne zakresy czasu dla procesów „transformacji” części drukowanych w 4D w celu upewnienia się, że obiekty te nie zmieniają się lub nie dostosowują zbyt wolno, aby były skuteczne w rzeczywistych warunkach.
Kompetencje
Jednocześnie drukowanie 4D prawdopodobnie będzie wymagało dodatkowych umiejętności po stronie pracowników i inwestycji w nowe technologie fizyczne. W chwili gdy menedżerowie zaczną badać potencjalne zastosowania 4D, prawdopodobnie będą musieli zastanowić się, jakie zdolności mogliby rozwinąć we własnej firmie, a które procesy wymagałyby zewnętrznej wiedzy specjalistycznej – czy to dotyczącej części projektu, materiałoznawstwa, procesu postprodukcyjnego, walidacji i testowania lub innych.
Menedżerowie mogą również rozważyć, gdzie w organizacji pilotażowe wdrożenia będą najbardziej efektywne. Powinni zwrócić w tym kontekście uwagę na konkretne projekty produktów, w których forma i funkcjonalność są przedmiotem obaw ze względu na nieprzewidywalne warunki środowiskowe lub specyficzne problemy w łańcuchu dostaw. Takie, którymi trudno zarządzać.
Ostatecznie jednak cechy, które sprawiają, że druk 4D ma taki potencjał – możliwość dostosowania do potrzeb i adaptacja – z pewnością zaoferują liderom szeroką gamę opcji dopasowania technologii do ich potrzeb.
O AUTORACH
Monika Mahto (@mahtomonica) jest menedżerem w Deloitte Services India Sp. z o.o., pracuje w Centrum Badań Zintegrowanych (Center for Integrated Research) w Deloitte Services Sp. k. W ciągu ostatniej dekady zarządzała kilkoma strategicznymi projektami badawczymi dla branży konsumenckiej i produkcyjnej. Brenna Sniderman (@brennasniderman) jest starszym menedżerem w Deloitte Services Sp. k. w ramach Centrum Badań Zintegrowanych Deloitte. Jej badania koncentrują się na zaawansowanych, połączonych i autonomicznych technologiach oraz na skrzyżowaniu technologii cyfrowych i fizycznych w produkcji, bieżącej działalności, sieci dostaw i szerszych ekosystemach organizacyjnych.
PODZIĘKOWANIA
Autorzy dziękują Hemnabhowi Varii za jego wkład w powstanie tego artykułu.
